Zani i Naltë – Një vështrim i përgjithshëm mbi besimin në jetën e përtejme

Një vështrim i përgjithshëm mbi besimin në jetën e përtejme

Mar 08, 2016 Zani i Nalte Shkenca Islame 0

nga Ali Zaimi

Abstrakt

Është gati e pamundur që njeriu, i cili nuk beson se do të japë llogari për ato çfarë kryen, ta ketë jetën të drejtë. Ndërsa jeta e njeriut që nuk e heq nga mendja se do të dalë një ditë përpara Allahut e do të japë llogari një më një, është e shoqëruar me vetëdijen e llogaridhënies dhe rrjedhimisht e drejtë. Natyrisht, njeriu do të jetë i tillë në raport edhe me vetëdijen për llogarinë përtej. Besimi se do të shpërblehet një ditë e motivon njeriun e mirë për punë; ideja e ndëshkimit për mëkatet e frenon të jetë dhunues e i shkujdesur; frika e llogaridhënies e frenon të bëjë keq edhe atje ku askush nuk mund ta shikojë; besimi se do të takohet përsëri në botën tjetër e ngushëllon një fëmijë që ka humbur një të afërm apo një të moshuar që është, si i thonë, me një këmbë në atë botë, etj.

Ajo, ringjallja në botën tjetër, është e vërtetë aq sa edhe kjo botë është e vërtetë.

Lajmi i parë është sihariq për të gjithë, për besimtarët, mohuesit, politeistët e zullumqarët. Pavarësisht nëse besojnë apo jo, të gjithë njerëzit do të ringjallen pas vdekjes, për të jetuar përjetësisht dhe kjo si pasqyrim i mëshirës së pafundme të Krijuesit, Rrahmanit (Gjithmëshirshmit), i Cili ka hedhur krahët e mëshirës mbi gjithçka. Lajmi i dytë, që njerëzit do të gjykohen sipas veprave, është edhe i mirë edhe i keq. I mirë për besimtarët që do të shkojnë në Xhenetet e amshuara të Allahut, i Cili si Rrahim (Mëshirëbërës) që është, do t’i gostisë ata me lumturi të pafundme dhe i keq për mohuesit, politeistët e zullumqarët, që do të përballen me dënimin e merituar në jetën e përtejme.

Pas çdo rasti vdekjeje, ne, me vetëdije ose jo, mendojmë për pasvdekjen. Besimtarët besojnë që ka një jetë tjetër, sikurse kjo jetë, madje edhe më e kompletuar, ndërkohë që ateistët pretendojnë që me vdekjen mbaron gjithçka për njeriun. Po si e shikon besimi islam çështjen e ringjalljes dhe të jetës së përtejme?

Kreu dhe baza e Islamit është besimi i palëkundur tek Allahu i Madhëruar dhe tek e vërteta hyjnore. Pas besimit në një Zot të vetëm, ajo çka e rregullon jetën dhe e vendos atë në një regjim të caktuar për të siguruar qetësinë kolektive e të përgjithshme të njerëzimit, është pikërisht besimi në ringjallje dhe llogaridhënie në jetën pas vdekjes.

Besimi në jetën e përtejme është edukuesi më i mirë i rinisë, është shpresa më e madhe e fëmijëve, e pleqve, e të sëmurëve, është ngushëllimi i të dhunuarve dhe është frenuesi i zullumqarëve, i tiranëve e diktatorëve të mundshëm.

Në terminologjinë islame Ahireti është jeta e dytë, që do të fillojë pas kiametit dhe do të vazhdojë pafundësisht, ku përfshihen të gjitha ngjarjet dhe etapat e quajtura ringjallja, grumbullimi, llogaridhënia, peshorja, ura, parajsa (xheneti) ose ferri (xhehenemi).

Në fakt, me vdekjen e njeriut, fillon për të ahireti i tij, i cili vazhdon pafundësisht. Sipas kësaj, ndërsa një pjesë e njerëzve jetojnë dimensionin jetësor të kësaj bote, një pjesë tjetër kanë hyrë dhe ndodhen në dimensionin jetësor të ahiretit.

Në këndvështrimin islam, jeta pa ringjalljen do të ishte e papërsosur dhe e padrejtë. Vetëm besimi në jetën e përtejme e mundëson perfeksionin përfundimtar dhe u jep përgjigje pyetjeve që aq shumë i preokupojnë mendjet e njerëzve që prej kohërave më të hershme e deri sot.

Vendbanimi i shpirtit pas ndarjes prej trupit dhe prej botës tokësore quhet berzah, që do të thotë ndërmjetësi, vend ndërmjet botëve. Në jetën e berzahut, shpirtrat trajtohen sipas punëve që kanë bërë në këtë botë, nga ku kuptojnë se ku do të shkojnë pas ringjalljes, vendbanim me trup dhe me shpirt.

Jeta e berzahut vazhdon deri në ardhjen e Ditës së Gjykimit, kur engjëlli Israfil i bie bririt dhe njerëzit që të gjithë do të ringjallen dhe do të dalin nga varret. Shpirtrat do të bashkohen me trupat dhe njerëzit do të mblidhen në pritje të Gjyqit Suprem.

Myslimanët besojnë në Ditën e Gjykimit, kur do të vendosen peshoret, në të cilat do të peshohen veprat e njerëzve: “Në ditën e gjykimit Ne do të vëmë peshore të drejta, e askujt nuk i bëhet asnjë padrejtësi”[1].

Ata që nuk e besuan Allahun dhe i bënë shok Atij, pas Gjyqit do të çohen në Xhehenem, ku do të zënë shkallë të ndryshme në varësi të peshës së mëkateve. Besimtarët do të shpihen në Xhenet, por që të mbërrijnë deri aty, do t’u duhet të kalojnë nëpër Urën (Sirat), që varet mbi greminën, poshtë së cilës ndodhet Xhehenemi e matanë së cilës ndodhet Xheneti. Ata që nuk i kanë bërë shok Allahut, por që kanë kryer mëkate, nuk mund të kalojnë dot nëpër këtë Urë, ata do të bien në Xhehenem, por nuk do të qëndrojnë aty përgjithmonë. Falë fisnikërisë së Allahut, Mëshiruesit, Mëshirëbërësit, këta do ta braktisin Xhehenemin dhe pas vuajtjes së dënimit do të hyjnë në Xhenet.

Mbështetur në Kur’an, koha se kur do të bëhet Gjykimi nuk dihet, atë e di vetëm Allahu, sepse një dije e tillë nuk është në fuqinë e krijesave. “Ty të pyesin për kiametin: “Kur do të ndodhë ai?” Po në çfarë gjendje je ti që t’ua përkujtosh atë? Vetëm te Zoti yt është dijenia për të”[2].

Disa arsyetime mbi ringjalljen dhe jetën e përtejme

Argumenti dhe garancia më e madhe mbi jetën e ahiretit është premtimi i Zotit për robërit e Vet. Duke theksuar në shumë vende se çdo frymë do të vdesë, nuk mund të shmanget vdekja, Allahu është ai që e jep vdekjen dhe se, në fund, kthimi do të jetë tek Ai, Kur’ani bën të ditur se ringjallja pas vdekjes është domosdoshmëri e premtimit të Allahut. Kështu çdokush që beson Allahun dhe Kur’anin si fjalë të Tij, i beson edhe ringjalljes pas vdekjes, sepse Zoti nuk ka asnjë mangësi që të mos e përmbushë dot premtimin.

“S’ka dyshim se ajo që u premtohet është e vërtetë e sigurt. Dhe se shpërblimi (gjykimi për vepra) do të ndodhë patjetër”[3].

Ai që i jep njeriut ndjenjën e përjetësisë, padyshim që ka krijuar edhe një vend ku njeriu do të mbesë i përjetshëm. Ne shohim që Zoti ka dhënë urinë, por ka dërguar ushqime, ka dhënë etjen, por ka dërguar ujin, ka dhënë dëshirën e fortë për përjetësi, e do ta japë edhe përjetësinë…

Zoti, që i jep përgjigje lutjes së çdo krijese, nga milingona tek elefanti, që me dhembshuri e bën nënën shërbyese të foshnjës së saj, a do ta linte pa përgjigje dëshirën për përjetësi të njeriut, që është më i vlerësuari në univers?!

Rezultati më i rëndësishëm i krijimit të universit është jeta. E vetë jeta nuk mund të përkufizohet vetëm te kjo jetë kalimtare, e shkurtër, e mangët dhe e mundimshme e kësaj bote. Ai që beson se Zoti është i Drejtë, i Mëshirshëm, i Gjithëpushtetshëm dhe i Gjithëditur, nuk mund ta pranojë se vdekja është asgjësim total për njeriun. Kjo është kundër drejtësisë, urtësisë e mëshirës hyjnore. Të mohosh ringjalljen, do të thotë t’i atribuosh Zotit dobësi, do të thotë të mohosh cilësitë dhe emrat e Tij.

Zoti në këtë botë, me gjithë ndarjen në klasën e të bindurve dhe kryengritësve ndaj normave të Tij, çdo njeriu i jep mirësi. Pra do të ketë një vend tjetër ku do të shpërblehen të bindurit e do të ndëshkohen kryengritësit, me qëllim që të përmbushet drejtësia hyjnore.

Shumë tiranë e diktatorë vazhdojnë tiraninë e tyre deri në vdekje, e madje disa edhe varrosen me ceremoni. Drejtësia dhe urtësia hyjnore kërkon që të ketë një vend ku ata të gjykohen siç e meritojnë.

Për çdo vlerë të kësaj bote e që ekziston në këtë botë, është vënë një njësi llogaritëse, një kriter ose etalon që të mund ta masë. Por jo për mendjen, shpirtin, ndjenjën, arsyen dhe përfundimet e tyre. Ne nuk kemi në dorë ndonjë kriter që të mund ta masë produktin e mendjes. Për shembull, mendjet e mëdha si Shekspiri apo Hygoi, Imam Gazaliu apo Bediuzamani, nuk e kanë marrë dot në këtë botë produktin ose shpërblimin e mendjes së tyre. E le të mendojmë pastaj zgjuarsinë e një profeti. Për shembull, le të mendojmë produktet e mendjes dhe të ndjenjave transcendentale të profetit Muhamed (a.s.). Veçanërisht le të mbledhim bashkë ndjenjat e të gjithë profetëve dhe të kemi parasysh se për këta nuk është vënë ndonjë kriter apo peshore. Ky mendim dhe meditim do të na çojë në këtë përfundim: Do të vihet një peshore ku do të peshohen këto ndjenja. Po të mos bëhet këtu kjo, padyshim se do të bëhet në një botë tjetër.

“Ditën e kiametit, Ne do të ngremë peshoret e drejtësisë dhe askujt nuk do t’i bëhet padrejtësi. Njeriu do të marrë shpërblimin e punës së tij edhe sikur ajo të jetë sa një grimcë. Ne mjaftojmë si llogarimarrës!”[4]

Njerëzit më të zgjedhur të Zotit, profetët, jetojnë në këtë botë mes brengave dhe vështirësive të mëdha. Drejtësia, Urtësia dhe Shenjtëria e Allahut kërkon të ketë një vend ku ata të vlerësohen e të shpërblehen. E pikërisht kjo është jeta e Ahiretit.

Pesë shtyllat e besimit, së bashku me të gjitha provat e tyre, tregojnë dhe bëjnë të domosdoshme ekzistencën e ringjalljes dhe të botës tjetër.

Kur Ubej bin Halef, këmbëngulës në mohim, duke i treguar Profetit tonë një kockë të thatë e pyet: “Këtë kush do ta ringjallë?” përgjigjen Profeti ia jep nga Kur’ani: “Kush i dha jetë në fillim, Ai do ta ringjallë.”

Zoti, që e krijoi njeriun nga hiçi, a pyetet se si do ta ringjallë pasi të dekompozohet e të shpërbëhet?!

Ndërkohë që Allahu ruan informacionin gjenetik të një peme të madhe në një farë të vogël, a mund të dyshohet se nuk i ruan dot shpirtrat e trupat e atyre që vdesin?!

Ringjallja në Kur’an

Argumentimi më i shkëlqyer i jetës së përtejme është pikërisht argumentimi kur’anor. Gati një e treta e këtij libri hedh dritë mbi argumentet, specifikat dhe veçoritë e botës tjetër, duke na ftuar në besimin në të, por ndërkohë edhe duke na përgatitur për udhëtimin përtej. Zoti në Kur’an nuk është mjaftuar vetëm me njoftimin se, ringjallja pas vdekjes do të ndodhë patjetër. Ai ka sjellë argumente kategorike që e vërtetojnë ringjalljen pas vdekjes dhe grumbullimin (hashr), e duke i parashtruar argumentet në fjalë, ka dhënë shembuj të gjallë që hedhin poshtë kundërshtimet e mohuesve. Le të japim vetëm disa shembuj:

“Ai që i ka krijuar qiejt dhe tokën, a nuk është i aftë t’i krijojë të ngjashmit e tyre? Sigurisht që është. Ai është Krijues i Gjithëditur.”[5]

“A krijimi juaj është i vështirë, apo krijimi i qiellit, të cilin Allahu e ka bërë dhe e ka ngritur?”[6]

A krijimi juaj është i vështirë, apo krijimi i të gjitha sistemeve, përfshi njerëzit dhe xhindet? Allahu që ka ngritur pallatin e gjithësisë, a nuk mundet të shpikë dhe të ngrejë për ju në parajsë pallate më të vegjël?

“Nga argumentet e Tij është edhe toka që ti e sheh të thatë, të plasaritur e të tkurrur. Por kur lëshojmë shi mbi të, ajo fillon të dridhet e të fryhet. Allahu që e ringjall atë, pa dyshim që i ringjall edhe të vdekurit. Ai ka mundësi për çdo gjë.”[7]

Ju e shihni tokën të tharë, të tkurrur, të mbaruar nga thatësira, e shihni si një njeri të përkulur me respekt para Allahut dhe i kërkon shpëtim. Pikërisht atëherë Allahu lëshon shi nga qielli dhe ajo fillon të gjallërohet. Farërat mbijnë dhe filizat e rinj nxjerrin kryet jashtë. Toka kthehet në blerim. Ja pra, Allahu që e ringjall tokën çdo pranverë, kështu do t’i ringjallë edhe të vdekurit. Allahu që ju tregon çdo pranverë ringjalljen e bimësisë, edhe të vdekurit do t’i ringjallë.

“O njerëz! Po qe se dyshoni në ringjalljen tuaj pas vdekjes, dijeni se Ne ju krijuam në fillim nga dheu, pastaj nga sperma, pastaj nga embrioni, pastaj nga një copë mishi pa formë që t’jua tregojmë haptas fuqinë tonë. Sipas dëshirës sonë, ju mbajmë një kohë në mitrën e nënës, pastaj ju nxjerrim që atje si foshnjë. Pastaj ju rrisim që të bëheni të fortë e të aftë. Pastaj dikush vdes duke qenë ende fëmijë, kurse dikush rron gjer në pleqëri të thellë kur të mos dijë e të mos kuptojë asgjë (duke u kthyer përsëri në gjendjen fëminore kur s’dinte asgjë). E shihni edhe tokën se si është tharë e ka vdekur. Por kur i lëshojmë ujë sipër, lëviz, dridhet, fryhet dhe prej saj mbijnë çifte bimësh nga të gjitha llojet!”[8]

Me anë të këtyre ajeteve, Allahu na paraqet së pari shenjat e vdekjes e të ringjalljes në tokë dhe sikurse i ringjall në pranverë farat e rëna përdhe dhe të mbetura ashtu gjatë dimrit të gjatë të vdekjes, ashtu do t’i ringjallë edhe njerëzit në pranverën e dytë të tyre.

Parë nga ky këndvështrim, edhe sikur çështja të trajtohet nga një shkencëtar apo filozof, edhe nga një çoban apo bujk, nuk mund të bëhet më e qartë se sa ç’bëhet me këtë metodë bindëse të Kur’anit. Përfshi edhe hadithet e profetit Muhamed a.s. lidhur me këtë çështje, të gjitha ç’janë thënë, janë shtjellime dhe komente të thënieve të Kur’anit.

Duke e provuar ringjalljen e madhe me argumente subjektive dhe duke na i kthyer shikimet në botën subjektive, Kur’ani i përfton çështjes qartësi me këta shembuj:

“Siç ju krijoi në fillim, përsëri tek Ai do të ktheheni!”[9]

Ashtu siç ju krijoi në fillim nga dheu, nga sperma, nga gjaku i mpiksur dhe nga një copë mishi pa formë, përsëri, do t’i mbledhë atomet tuaja thelbësore, do të bëjë një sintezë dhe do t’ju krijojë nga e para.

“A nuk e di njeriu se e kemi krijuar nga një spermë që tani na u bë armik i hapur? Dhe, duke e harruar krijimin e vet, na paraqiti Ne argument: “Kush do t’i ringjallë këto eshtra të kalbura?” Thuaju: “Do t’i ringjallë Ai që i krijoi për herë të parë. Ai njeh çdo lloj krijimi.”[10]

Edhe mohuesi i shekullit të parë, edhe mohuesi i fundit i shekullit të njëzetenjë thonë të njëjtën gjë: “Kush do t’i ringjallë këto eshtra të kalbura të bëra hi?”

Kur’ani u përgjigjet atyre kështu: “Kush ta ketë dhënë jetën në fillim, Ai do t’i ringjallë!”

Me të njëjtën metodë, Kur’ani e vërteton ringjalljen duke na shfaqur para syve edhe mikrobotën e përbërë prej atomeve dhe grimcave më të vogla:

“O njerëz! Po qe se dyshoni në ringjalljen tuaj pas vdekjes, dijeni se ne ju krijuam ju në fillim nga dheu, pastaj nga sperma, pastaj nga embrioni, pastaj nga një copë mishi pa formë që t’jua tregojmë haptas fuqinë tonë. Sipas dëshirës sonë, ju mbajmë një kohë në mitrën e nënës, pastaj ju nxjerrim që atje si foshnjë. Pastaj ju rrisim që të bëheni të fortë e të aftë. Pastaj dikush vdes duke qenë ende fëmijë, kurse dikush rron gjer në pleqëri të thellë kur të mos dijë e të mos kuptojë asgjë (duke u kthyer përsëri në gjendjen fëminore kur s’dinte asgjë). E shihni edhe tokën se si është tharë e ka vdekur. Por kur i lëshojmë ujë sipër, lëviz, dridhet, fryhet dhe prej saj mbijnë çifte bimësh nga të gjitha llojet!”[11]

Po qe se keni dyshim në ringjalljen, vëzhgoni dukurinë që ndodh në natyrën tuaj dhe analizoni këtë argument. Në fillim, Allahu (xh.xh.) ju krijoi nga dheu. Përbërja juaj thelbësore është prej një sëre elementesh të marra nga sipërfaqja e tokës. Pastaj elementët janë përzierë dhe prej tyre është formuar një ekstrakt proteinik. Një shkallë më tej, domethënë në nivelin e gjallesës, përbërja juaj ose ekstrakti proteinik u bë një pikë uji. Pastaj, një droçkë gjaku dhe, më tej, një copë mishi me formë a pa formë. Pasi arrin në këtë gjendje, njeriu ose krijohet, ose nuk krijohet; ose dështon, ose zhvillohet më tej sipas farës që ndodhet në përbërjen e tij për t’u bërë një qenie e përsosur e quajtur njeri. Pastaj Zoti e mban në mitër të nënës sa të dojë dhe ose dështon disa ditësh ose muajsh, ose lind gjashtë, shtatë ose nëntë muajsh.

Dhe ju, që ju solli në gjendjen e një fëmije të njomë, pastaj përpiqeni të rriteni e të bëheni të aftë gjer në një pikë të caktuar. Dikush nga ju vdes pa u pjekur, kurse disa të tjerë nga ju arrijnë gjer në pleqëri të vonë. Mund të liheni në jetë gjersa t’ju thyhet mesi, të mos ju mbajnë dot këmbët e koka t’ju bjerë në gjoks, gjersa t’ju thinjen flokët dhe të plakeni aq shumë, sa, pas gjithë atyre që ju kanë ndodhur në jetë, të mos mbani mend asgjë. Kështu, e filloni jetën si fëmijë dhe, më në fund, po si fëmijë, por mjekërbardhë, ikni e mërgoni nga kjo botë.

Apelin e pabërë në këtë botë të të mirëve dhe të të këqijve, do ta bëjë në anën tjetër Allahu, i Drejti Absolut, që do t’u drejtohet kështu grupit të të këqijve dhe mizorëve:

“Veçohuni sot o ju fajtorë!”[12]

Ja, kjo ndarje dhe ky apel nuk bëhet praktikisht në këtë botë. Mirëpo mes të gjitha llojeve të tjera të materies, i miri dallohet nga i keqi, i përsosuri nga i mangëti qysh në këtë botë. Ndërkaq, nuk mund të mendohet që qenia më e përsosur, më e mrekullueshme e gjithësisë dhe esenca e saj, njeriu, të përjashtohet nga rregulli. Meqë ndarja, dallimi dhe apeli për njeriun nuk bëhen këtu, do të thotë se do të bëhen në një botë tjetër.

Në lidhje me çështjen e ringjalljes, mohuesit e quajnë të pamundur, duke thënë kështu: “Le ta pranojmë mundësinë e një jete të re vegjetative pas vdekjes; si do të mund të fillojë jeta jonë njerëzore pasi të na jenë prerë lidhjet e ndjenjave dhe vetëdijes me trupin?” Përballë këtij kundërshtimi të mohuesve, Kur’ani ka kujtuar gjumin, një përvojë të përditshme. Gjendjet e gjumit dhe zgjimit që ndjekin njëra-tjetrën, përbëjnë për ne një shembull të bukur për çështjen e jetës pas vdekjes. Për vërtetimin e ringjalljes nuk kërkohet një forcë bindëse më tepër se kaq. Në Kur’an thuhet kështu:

“Ai jua merr shpirtrat (ju vë në gjumë) natën, duke e ditur ç’keni bërë ditën, pastaj ju zgjon që të plotësoni kohën tuaj të caktuar për të jetuar. Në fund, tek Ai do të ktheheni dhe Ai do t’ju njoftojë gjithçka që keni bërë.”[13]

Allahu jua kompenson dhe rinovon në gjumë, pa e ditur ju, pjesët e trupit që ju janë dëmtuar ose që ju kanë vdekur dhe, duke jua kthyer përsëri në mëngjes vetëdijen dhe aftësinë njohëse që jua pati marrë, ju ringjall dhe ju zgjon me jetën tuaj materiale e shpirtërore të mëparshme. Vetëm atëherë ju i dalloni ditën dhe natën, i njihni vetët dhe arritjet tuaja sikur të mos i kishit humbur fare, sikur të mos kishte ndodhur asnjë ndërprerje. Të dyja jetët materiale-shpirtërore që ka njeriu, ndodhen çdo ditë e çdo natë, madje, çdo çast në një “ringjallje” të tillë materiale-shpirtërore. Edhe nëse shumë njerëz e pranojnë këtë si një ringjallje me kuptim të figurshëm, po qe se çështja shihet seriozisht me një sy shkencor, del në shesh se kjo është një ringjallje me kuptimin e vërtetë të fjalës.

Këto ajete shpjegojnë ngjasimin mes vdekjes dhe ringjalljes, domethënë, ngjasimin mes zgjimit nga gjumi dhe ringjalljes pas vdekjes. Gjumi është një vdekje e lehtë dhe e vogël, kurse vdekja, një gjumë i madh dhe i rëndë. Në të dyja gjendjet ndodh kalimi i shpirtit të njeriut nga një jetë në një jetë tjetër.

Ngjashmëria mes rënies në gjumë-zgjimit dhe vdekje-ringjalljes është theksuar edhe në hadithet profetike. Për shembull, në një deklaratë profetike është dhënë kjo porosi: “Kur të bini për të fjetur, thoni “Allahu im, me emrin Tënd vdes dhe ringjallem.” dhe, kur të ngriheni nga gjumi, thoni “Lavdi Allahut që na ringjall pas vdekjes.”

Allahu i Lartë, Krijuesi i ngjarjes së gjumit dhe zgjimit, edhe me anë të realitetit të “ëndrrës”, e cila ndodh mes këtyre dy gjendjeve, u hap mendimeve tona një horizont të veçantë për shpërndarjen e dyshimeve mbi këtë çështje. Duke na i hequr ndjenjat nga një botë për të na i lidhur me zërat dhe ngjyrat e një bote tjetër e për të na shëtitur në të, i tregon njeriut, duke e bërë t’i jetojë personalisht, ekzistencën edhe të botëve të tjera të ndryshme nga kjo botë. Njeriu, i cili kridhet çdo natë në gjumin, që është një “vëlla” i vogël i vdekjes, dhe i cili çdo mëngjes hap sytë në këtë botë sikur të ringjallej, do të thotë se i vëzhgon çdo ditë shenjat e kiametit dhe ringjalljes.

Nuk mund të mendohet që Allahu t’i lërë pa shpërblyer aktet e robërve të Tij të mirë, sepse kjo do të thotë shfaqje e një situate që s’përputhet me urtësinë e Tij:

“A ka shpërblim tjetër për të mirën, veç të mirës?!”[14]

Gjithashtu, me këtë rast, në suren Murselat, Allahu i Lartë e ka deklaruar kështu faktin se atyre që e kanë kryer detyrën e robit ndaj Zotit, sipas qëllimit dhe orientimit të krijimit, do t’u jepet xheneti me të gjitha të mirat dhe bukuritë e tij si shpërblim për sjelljen e tyre:

“Kështu i shpërblejmë Ne ata që bëjnë vepra të mira…”[15]

Kështu mund të themi se jeta e ahiretit do të ndodhë patjetër, së pari si një mirësi hyjnore, e më pas, si shpërblim i adhurimit të kryer nga njeriu dhe marrje prej tij e vlerës së vërtetë të akteve dhe veprimeve të tij, ashtu dhe si realizim i qëllimeve dhe synimeve të krijimit.

“Atë Ditë, njerëzit do të paraqiten grupe-grupe, që t’u tregohen veprat e tyre!”[16]

Kur’ani, i cili na e vë në lëvizje mendimin/arsyetimin, duke na e tërhequr vështrimin në rregullin e pashoq që sundon në gjithësi dhe përsosmërinë që shfaqet në të, na e bën të ditur se çdo pjesë e ekzistencës është e krijuar mbi një të vërtetë, gjithashtu, se krijimi dhe ngritja mbi të vërtetën të bën të mendosh e të besosh mbi ekzistencën e një jete të re pas vdekjes. Kjo specifikë të cilës një ajet i jep përparësi, shprehet kështu në të:

“Allahu është Ai që qiejt i ka ngritur me shtylla, të cilat nuk mund t’i shihni e më pas është ngritur mbi Fron. Ai ka nënshtruar Diellin dhe Hënën; të gjitha këto rrotullohen gjer në një kohë të caktuar. Ja, kështu i tregon Ai provat e Tij!”[17]

Ndërkaq, ne shohim se kjo botë është e paqëndrueshme, e ndryshueshme dhe kalimtare. Hyjniteti i shkëlqyer dhe i përjetshëm i Allahut të Lartë, Zotit të botëve, sundimi madhështor dhe gjithëpërfshirës i Tij nuk mund të ngrihet e të qëndrojë mbi një botë të tillë. Domethënë se duhet një botë tjetër e përhershme, e qëndrueshme, e pashkatërrueshme, e përsosur dhe e shkëlqyer, që të jetë e denjë për Të. Prandaj themi se Allahu i Lartë ka një vend tjetër të përhershëm dhe për të e vë në punë njeriun.

Si përfundim, nuk mund të mendohet që kjo botë, e cila nuk e kënaq dhe nuk e ngop njeriun as me aspektin e saj material, t’u japë përgjigje kapaciteteve dhe mundësive të tij që e përfshijnë gjithësinë, siç është imagjinata dhe dëshira e përjetësisë. Prandaj, njeriu që nuk e gjen përgjigjen e kësaj ndjenje në këtë botë, do ta gjejë në një botë tjetër.

Etapat e Jetës së Ahiretit

Jeta pas vdekjes do të realizohet në dy faza. E shprehur ndryshe, pas vdekjes, njeriu do të kalojë nëpër dy botë. E para, bota e varrit, e cila, si kjo botë, do të marrë fund; ndërsa tjetra është bota e ahiretit, e cila nuk do të marrë fund në asnjë formë.

Pas kiametit, ringjalljes dhe grumbullimit në fushën e quajtur mahsher, njerëzve u shpërndahen “librat e punëve” ku janë shënuar të gjitha punët që kanë bërë dhe fjalët që kanë thënë para se të vdisnin. Këta libra, cilësia e të cilëve nuk na bëhet e ditur, shpjegohen kështu në Kur’an:

“Dhe Libri (i veprave të tyre) do t’u vihet përpara, e do t’i shohësh gjynahqarët se si do të tmerrohen nga ato që gjenden në të dhe do të thonë: “Të mjerët ne! Çfarë është ky libër që nuk paska lënë asnjë vepër të madhe apo të vogël pa e shënuar?” Aty do të gjejnë të shënuar gjithçka që kanë punuar. Zoti yt nuk i bën padrejtësi askujt.”[18]

Kur’ani bën të ditur se librat e punëve do t’u jepen njerëzve të caktuar për në xhenet nga e djathta, ndërsa njerëzve të caktuar për në xhehenem nga e majta ose nga pas.

Pas shpërndarjes së librave fillon procesi i llogaridhënies. Në vendin e grumbullimit (mahsher), njerëzit do t’i japin llogari Allahut pa ndërmjetës. Në hadithet profetike bëhet e ditur se ndërsa besimtarët do t’u përgjigjen pyetjeve me lehtësi, mohuesit do të kalohen përmes një hetimi dhe llogarimarrjeje të imët.

Gjatë hetimit dhe llogaridhënies, përveç librit të punëve, po të duhet, për njerëzit do të dëshmojnë edhe organet e trupit të tyre, edhe toka. Gjatë llogaridhënies ku ai që ka bërë të mirë qoftë edhe sa grimca, do ta marrë shpërblimin e të mirës së tij, dhe kur ai që ka bërë të keqe qoftë edhe sa grimca, do ta marrë ndëshkimin e të keqes së tij, njerëzit nuk do të lihen pa u përgjigjur për këto pesë gjëra: Ku e kanë shpenzuar jetën? Si e kanë kaluar rininë? Në ç’rrugë e kanë përdorur diturinë dhe si kanë vepruar me të? Ku e kanë fituar dhe ku e kanë shpenzuar pasurinë? Ku e kanë përdorur dhe konsumuar trupin?

Pas llogaridhënies veprat e njerëzve peshohen në mijzan (peshore) cilësinë e të cilit e di vetëm Allahu. Në këtë peshim të imët të veprave, ata që do t’u rëndojnë më shumë të mirat, do të shpëtojnë, kurse ata, të mirat e të cilëve do të vijnë lehtë, do të shkojnë në xhehenem. Lidhur me peshoren, në Kur’an thuhet:

“Dhe në Ditën e Kiametit, Ne do të vendosim peshore të sakta e askush nuk do të pësojë asnjë padrejtësi. Ne do të sjellim (për gjykim) çdo vepër, qoftë kjo edhe sa pesha e një kokrre sinapi. Ne jemi të mjaftueshëm për llogaritje!”[19]

Më pas vjen Sirati. Sirati është një urë mbi xhehenem ku do të kalojë gjithkush dhe ata që s’do të munden të kalojnë, do të bien në xhehenem. Megjithëse nuk dimë shumë mbi cilësinë e siratit, në hadithet profetike njoftohet se ata që do të kalojnë të parët mbi sirat do të jenë Profeti Muhamed (a.s.) dhe umeti, bashkësia e tij, dhe gjatë këtij kalimi, njerëzit do të kenë vështirësi apo lehtësi sipas punëve të tyre në këtë botë.

Këtë urë mjaft të lehtë për t’u kaluar nga besimtarët dhe ata që kanë bërë punë të mira, por mjaft të vështirë për t’u kaluar nga mohuesit dhe mëkatarët, mund ta interpretojmë edhe si “urë të ndërtuar nga njeriu gjatë gjithë jetës së tij në këtë botë me anë të punëve të tij të mira apo të këqija”. Punët e këtushme të njeriut i vihen para atij si një urë. Duke u nisur nga kjo konsideratë, ndërsa punët e mira do të kryejnë funksionin e një ure të shëndoshë që ka për ta nxjerrë atë në bregun e shpëtimit (xhenet), punët e këqija do të kryejnë funksionin e një ure të kalbur që do të bëhet shkak për rrëzimin e tij në xhehenem. Të vërtetën vetëm Allahu e di.

Në ditën e kiametit, çdo Profeti do t’i përkasë një hauz. Ndërkaq, uji i hauzit që do t’i jepet Profetit Muhamed (a.s.), do ta ketë ngjyrën më të bardhë se qumështi dhe aromën më të këndshme se parfumi. Kush do të pijë prej tij, nuk do të ketë më etje kurrë. Profeti Muhamed (a.s.) do të jetë i pari, i cili në ditën e kiametit, do të pijë ujë në këtë lumë, pastaj, me radhë, besimtarët që janë përpjekur në rrugën e Allahut dhe që i kanë shërbyer Islamit.

Fjala “keuther” që përmendet në Kur’an në ajetin e parë të sures Keuther, ku thuhet: “Pa dyshim, Ne të dhamë ty Keutherin”[20], në librat e tefsirit është komentuar, përgjithësisht, si lumë. Prandaj, për lumin e Profetit (a.s.) në kiamet është thënë “Lumi Keuther”.

Një tjetër ngjarje e madhe që vijon në ditën e ringjalljes është çështja e shefaatit (ndërmjetësimit). Fjala “shefaat” në terminologjinë fetare shpreh shfaqjen e mëshirës së Allahut në një dimension tjetër përmes përdorimit prej Tij, si pretekst, të Profetëve, dijetarëve, dëshmorëve dhe besimtarëve sipas gradës së tyre për faljen në jetën e pasme të mëkateve të besimtarëve mëkatarë dhe për lartësimin në gradë të besimtarëve jomëkatarë.

“Atë ditë nuk do të bëjë dobi shefaati (ndërmjetësimi) i askujt, përveç ndërmjetësimit të atij, që i jep leje i Gjithëmëshirshmi dhe që i është pranuar fjala!” Ky ajet tregon se shefaati përmendet në Kur’an.

Ajetet e Kur’anit lidhur me shefaatin thonë se “nga askush s’do të pranohet ndërmjetësim”, nuk mund të paraqiten si argumente se nuk do të ketë ndërmjetësim për falje, sepse këto ajete sillen në ato vende të Kur’anit ku bëhet fjalë për fundin e mohuesve. Me këtë theksohet se mohuesit (qafirët), politeistët (mushrikët) dhe hipokritët (munafikët) mbeten jashtë shefaatit, ndërmjetësimit për falje.

Në një hadith, Profeti (a.s.) ka thënë se do të ndërmjetësojë për faljen e atyre personave nga bashkësia e tij që kanë bërë mëkate, ndërsa në një hadith tjetër ka bërë të ditur se për çdo profet ka një lutje të posaçme që i pranohet, kurse lutjen e tij ai do ta bëjë në ahiret për të ndërhyrë për falje për umetin e vet. Gjithashtu, në një hadith tjetër, Profeti (a.s.) ka thënë se, ndërsa në Mahsher njerëzit do të jenë duke pritur të vuajtur e të emocionuar që të merren në pyetje, ai do t’i lutet Allahut që gjykimi dhe llogaridhënia të mbarojnë një çast e më parë.

Nisur nga kjo, ajo që i bie si detyrë njeriut për të merituar një shefaat të tillë, është të jetë i vëmendshëm në kryerjen e detyrimeve të kërkuara nga Allahu dhe i Dërguari i Tij dhe, duke pasur frikë nga ndëshkimi i Allahut, t’i kërkojë ndihmë Atij!

Xheneti, Xhehenemi dhe Arafi

Xheneti dhe Xhehenemi janë dy përfundime të rëndësishme. Emrat dhe atributet e Zotit i bëjnë të dyja të nevojshme e të domosdoshme. Për besimtarët, edhe Xheneti, edhe Xhehenemi, në njëfarë mënyre, janë mëshirë. Në suren Rrahman thuhet:

“Mbi të dy dërgohet flakë zjarri e përhapur dhe një tym krejt i kuq (ose bakër i shkrirë), kurse ju nuk mundeni ta mbroni veten. Dhe, tani cilën nga të mirat e Zotit tuaj e mohoni?”[21]

Fjala xhenet terminologjikisht mbart emërtimin e vendit të shpërblimit të jetës tjetër, të pajisur me të mira e dhunti të papritura, ku besimtarët do të mbeten përjetësisht.

Xheneti dhe jeta në të janë të pafund. Besimtarët nuk do të ndjejnë aty asnjë mërzi apo të velen nga mirësitë pa fund, sepse xheneti është vend i të mrekullive. Ata që do ta meritojnë këtë jetë, do të zhvishen nga ndjenjat negative si urrejtja, neveria dhe mërzitja, të ngulitura në krijimin e tyre tokësor mbështetur mbi disa urtësi të caktuara.

Për shembull, specifika e pastrimit të zemrës nga urrejtja shprehet kështu në Kur’an: “Në xhenet, ndërsa nën ta do të rrjedhin lumenj, Ne do t’ua shkulim prej zemre tërë urrejtjen!”[22] Kështu, ata do ta jetojnë çdo çast në lumturi dhe hare.

Krahas përshkrimeve të ajeteve të Kur’anit, që tërheqin vëmendjen me shumë veçori të xhenetit, edhe kjo shprehje e Profetit (a.s.) lidhur me xhenetin është një sihariq mjaft emocionues për ata që e besojnë: “Allahu urdhëron: “Për robërit e mi të mirë, Unë kam përgatitur gjëra që nuk i kanë parë sytë, që nuk i kanë dëgjuar veshët dhe që e kapërcejnë përfytyrimin e njeriut!”

Po qe se do ta shprehnim me një fjali të shkurtër, Xheneti është vendi i të papriturave dhe shfaqje e mëshirës dhe favorit të pakufishëm të Allahut për robërit e Tij. Nisur nga kjo, asnjë njeri nuk mundet ta fitojë të drejtën për aty me punën e vet. Pra, punët e bëra nga njeriu kurrë nuk mjaftojnë për ta fituar xhenetin. Për më tepër, adhurimet e një njeriu jo vetëm s’mjaftojnë për xhenetin, por s’mjaftojnë as për t’iu përgjigjur një të mijtës së mirësive dhe dhuntive që ia jep Allahu në këtë botë.

Në një hadith profetik tërhiqet vëmendja mbi këtë specifikë në këtë mënyrë:

“Kur i Dërguari i Allahut tha se “asnjë punë e njeriut nuk mund ta bëjë atë që të hyjë në xhenet”, sahabet e pyetën: “A edhe puna jote s’të fut dot ty në xhenet, o i Dërguari i Allahut?” Atëherë, i Dërguari i Allahut iu përgjigj: “Po të mos ishte mëshira dhe falja gjithëpërfshirëse e Allahut, as puna ime mua!”

Dhuntia dhe lumturia më e madhe që mund të meritojnë ata që ndodhen në xhenet, do të jetë kur Allahu t’ua tregojë veten atyre. Këtë situatë, Allahu (xh.xh.) e lajmëron personalisht vetë: “Ka fytyra që atë ditë do të vezullojnë plot dritë dhe do ta shikojnë Zotin e tyre!”[23] Kurse në një transmetim autentik që e mbështet domosdoshmërinë e kuptimit në këtë mënyrë të këtij ajeti, Profeti (a.s.) thotë: “Pa dyshim, siç e shihni këtë hënë, do ta shihni edhe Zotin tuaj si dhe nuk do ta dëmtoni njëri-tjetrin për shkak të grumbullimit të madh aty!”

Në fakt, kjo shprehje ka për qëllim të mënjanojë, me anë të një përgjigjeje të prerë, ndonjë dyshim mbi çështjen e shikimit të Allahut, pra, është një shprehje që thekson se Allahu do të shihet patjetër, por nuk ka kuptimin se njerëzit do ta shohin/perceptojnë Individualitetin Hyjnor të Allahut siç është. Një mendim të tillë nuk e lejon as ajeti që thotë se “shikimet nuk mund ta përfshijnë Atë, kurse Ai i përfshin shikimet”[24], sepse krijesa kurrë nuk mund ta përfshijë Krijuesin. Në këto kushte, çdo besimtar në xhenet do ta shohë Allahun – në një mënyrë të panjohur për ne – në atë masë sa ç’e ka zhvilluar besimin dhe afrimin ndaj Allahut në këtë botë. Sipas kësaj, shikimi i Allahut nga një besimtar kushdo do të jetë i ndryshëm nga shikimi i Allahut prej Profetëve.

Xhehenemi

Me fjalën xhehenem terminologjikisht kuptohet vendi i ndëshkimit në jetën e pasme, ahiret, ku mohuesit do të mbeten përgjithmonë, kurse besimtarët mëkatarë do të qëndrojnë sa të lajnë mëkatet që kanë bërë.

Në Kur’an, për të tërhequr vëmendjen për aspekte të ndryshme të xhehenemit, ai është përmendur me emërtime të ndryshme, si nar (zjarr), xhehim (zjarr me shtresa, një shtresë e xhehenemit), havije (vendi më i frikshëm, shtresa e shtatë e xhehenemit), sair (flakë, shtresa e dytë e xhehenemit), ledha (zjarr, shtresa e gjashtë e xhehenemit), sakar (ferr) dhe hutame (shtresa e pestë e xhehenemit). Ky ndëshkim do t’i rrethojë përjetësisht ata që e kanë mohuar Allahun me vetëdije. Kurse besimtarët mëkatarë nuk do të qëndrojnë aty përjetësisht, por, pasi ta vuajnë dënimin, do të vendosen në xhenet.

Në këtë mes, në mendje mund të vijë një mendim i tillë: Ndëshkimi me një vuajtje të përjetshme i mohimeve dhe kundërshtimeve të kufizuara në një jetë të kufizuar nuk mund të shpjegohet me drejtësinë dhe mëshirën e Allahut.

Është një e vërtetë e njohur se çdo qenie ose krijesë ka një vlerë të madhe të fituar në sajë të Krijuesit. Çdo gjë, si një vepër arti e pashoqe e Allahut, i shpall pa pushim me gjuhën e vet të posaçme ekzistencën, unitetin dhe emrat e bukur të Allahut. Ja pra, njeriu i cili e ka bërë profesion mohimin, i zbret nga pozita e lartë këto qenie-nëpunës (të ngarkuar me detyrë) të Allahut dhe i rrëzon në një gradë pa detyrë e pa kuptim. Ndërsa çdo qenie ekzistente thotë me gjuhën e saj: “Allahu ekziston, është një, është Zoti i çdo gjëje, kurse ne jemi nëpunës të ngarkuar me detyrë të Tij që lëvizim e veprojmë me urdhrin, lejen dhe fuqinë e Tij, jemi letra të shkruara që shprehin kuptime të gjera e që bartin mesazhe të gjera”, mohuesi (qafiri), duke e mohuar një të vërtetë të tillë, kryen një faj të tmerrshëm.

Edhe pse një fyerje e tillë mund të ndodhë brenda një kohe të kufizuar, meqë rezultati i saj është një krim i madh, edhe dënimin dhe ndëshkimin e ka të këtyre përmasave. Për shembull, dënimi i dikujt që, duke e shkelur këmbëzën e armës vetëm dy sekonda, vret dy njerëz, nuk është një ndëshkim prej vetëm dy sekondash, por që zgjat një jetë të tërë. Kurse faji i mohuesit është një mijë herë më i tmerrshëm se krimi i vrasjes, sepse me mohimin e tij ai kryen krimin e asgjësimit të kuptimeve dhe mesazheve të përfaqësuara dhe të shpallura nga qenie të panumërta. Shkurt, meqë çdo mohim i mohuesit është mohim i një të vërtete të përjetshme, do të rezultojë privimin e tij të përjetshëm nga mëshira e Krijuesit të Lartë.

Një specifikë tjetër që duhet theksuar në lidhje me xhehenemin, është kjo: Siç mund të kuptohet lehtësisht nga tablotë konkrete të vizatuara si nga Kur’ani, ashtu dhe nga hadithet profetike, ndëshkimin dhe vuajtjen e xhehenemit do ta heqë shpirti bashkë me trupin. Ndërkaq, ne nuk mund ta dimë plotësisht aspektin e brendshëm të ndëshkimit të zjarrit, sepse edhe nëse kjo botë për të cilën na flitet ne, mund të ketë ndonjë ngjasim me botën ku jetojmë, është jashtë çdo diskutimi se nuk është identike me të.

Arafi

Araf do të thotë interval, vend në mes. Me kuptimin që del nga versetet kur’anore, ai ndodhet mes xhenetit dhe xhehenemit, por mbi cilësinë e tij nuk kemi asnjë njohuri. Lidhur me ata që ndodhen në Araf, në Kur’an thuhet kështu:

“Një mur do t’i ndajë ata, ndërsa në lartësitë e tij do të ndodhen njerëz, të cilët i njohin të dyja palët sipas tipareve. Ata do t’u thërrasin banorëve të Xhenetit: “Paqja qoftë mbi ju!” Ata nuk do të kenë hyrë ende në Xhenet, ndonëse shpresojnë. E kur t’i kthejnë sytë nga banorët e zjarrit, do të thonë: “O Zoti ynë! Mos na hidh midis këtyre njerëzve të këqij!”[25]

Në Kur’an paraqiten tre tablo të veçanta dhe, në këtë mes, bëhet fjalë për njerëzit që ndodhen në Araf.

Në pjesën e parë, zë vend pyetja e banorëve të xhenetit për banorët e xhehenemit. “Banorët e xhenetit pyesin: “Ne e pamë se premtimi i Zotit tonë për ne ishte i vërtetë. Po ju, e patë të vërtetë premtimin e Zotit tuaj për ju?” Kësaj pyetjeje, banorët e xhehenemit i përgjigjen “Po!”

Mu në këtë mes, një thirrës thotë: “Mallkimi i Allahut rëntë mbi mohuesit!”[26]

Në tablonë e dytë e marrin fjalën banorët e Arafit. Ata shohin nga banorët e xhenetit dhe u thonë: “Paqe juve!” Pastaj i hedhin vështrimet nga banorët e xhehenemit dhe thonë: “Zoti ynë, mos na vendos bashkë me grupin e mizorëve!”

Pastaj ua kujtojnë parësisë që njohin nga banorët e xhehenemit, fjalët që kanë thënë në këtë botë dhe ua përplasin syve faktin se atyre s’u kanë sjellë dobi as pasuria, as fëmijët. Duket sikur kjo skenë ndërron dhe dëgjohen këto fjalë të banorëve të Arafit për banorët e xhenetit: “Hyni në xhenet se për ju nuk ka më frikë dhe ju s’keni për t’u dëshpëruar!”[27]

Kurse në tablonë e tretë, banorët e xhehenemit u luten banorëve të xhenetit t’u japin edhe atyre nga të mirat që u janë dhënë: “Lëshonani edhe ne nga uji ose të mirat që ju ka dhënë Allahu!” Kurse banorët e xhenetit u japin këtë përgjigje: “Allahu ua ka bërë haram (ua ka ndaluar) këto mohuesve.”[28]

Kjo do të thotë se banorët e Arafit, nga njëra anë janë në marrëdhënie me banorët e xhenetit, nga ana tjetër, me banorët e xhehenemit. Që të dy palët i njohin e i dinë nga afër.

Sipas disa mendimeve, këta njerëz që shohin xhenetin dhe mbushen me shpresë, shohin xhehenemin dhe rrëqethen nga frika, janë persona që, për t’u bërë plotësisht të gatshëm për të hyrë në xhenet, duhet të shijojnë për një farë kohe një shqetësim dhe dëshirim të tillë.

Ndërsa disa mëkatarëve u bëhen dëmshpërblim shqetësimet që kanë hequr në këtë botë, disa të tjerëve u bëhet dëmshpërblim mundimi i varrit që i pastron ata nga mëkatet. Kurse ata që s’pastrohen me këto dy mënyra, në jetën e pasme do të kalojnë nëpër një proces të tillë pastrimi.

Një grup prej këtyre do të vazhdojnë të jetojnë në Araf me shpresën e xhenetit dhe frikën e xhehenemit. Kjo formë jetese do të jetë për ta dëmshpërblim dhe pastrim nga mëkatet. Pastaj, me mëshirën dhe bujarinë e Allahut, do të hyjnë në xhenet.

Allahu e di të vërtetën dhe aspektin e brendshëm të çdo gjëje.

[1]. Enbija, 21: 47.

[2]. Naziat, 42-44.

[3]. Dharijat, 51: 5-6.

[4]. Enbija, 21/47.

[5]. Jasin, 36/81.

[6]. Naziat, 79/27.

[7]. Fussilet, 41/39.

[8]. Haxh, 22/5.

[9]. A’raf, 7/29.

[10]. Jasin, 36/77-99.

[11]. Haxh, 22/5.