Rëndësia e revelatës hyjnore në mbrojtjen e identitetit kombëtar dhe rreziku nga qasja epistemologjiko-antropocentrike-rasti Hafiz Ali Korça

Feb 18, 2015 Zani i Nalte Shkenca Islame 0

---

nga Doc. Dr. Qani NESIMI

Myfti i Tetovës

Abstrakt

Në këtë punim shkencor do të diskutohet bipolarizimi në vlerësimin e njeriut, në veçanti, dhe vlerave shoqërore, në përgjithësi, gjithnjë duke u bazuar në mendimet e Hafiz Ali Korçës. Pra, në një anë është vlerësimi epistemologjiko-antropocentrik, kurse në anën tjetër është një vlerësim nga prizmi teocentrik, gjegjësisht duke patur në epiqendër revelatën hyjnore/shpalljen e Allahut. Në rastin e parë, njeriu është rob i dëshirave, epsheve, sistemit të të kuptuarit të njeriut tjetër. Ndërkaq, në rastin e dytë, njeriu është rob i Allahut, gjegjësisht i Krijuesit të Gjithmëshirshëm dhe Gjithëfuqishëm. Hafiz Ali Korça flet për skajshmërinë e dimensionit të menjanimit të revelatës hyjnore, gjegjësisht ai flet për konceptin, që buron nga shpallja dhe për rëndësinë e tij në shpëtimin e njeriut në këtë botë dhe botën e ardhshme, kurse në anën tjetër ai flet për rrezikun dhe krizën që do të kaplojë njeriun, në rastin konkret popullin shqiptar, nga ideologjia antifetare komuniste/bolshevike, e cila burim vlerësimi e ka qasjen e bazuar në konceptin epistemologjiko-antropocentrik, të cilës i pengon çdo gjë që ka lidhje me të shenjtën. Prandaj Hafiz Aliu thotë se, “Xhami e kisha s’lan’i rrënuen; me kësi punësh djajt e shenuan; priftrinjt e hoxhët si kec i ngrinë”. (Bolshevisma, f.35). Po ashtu ai flet edhe për kijametet e çpikura nga bolshevizmi/komunizmi, të cilat sipas tij janë “të mëdha ekonomikisht, mjeshtërisht, njerëzisht, shoqërisht, tregëtisht, familisht, moralisht dhe fetarisht”. (Bolshevizma, f.32). 

Fjalët kyçe: vlera, revelata hyjnore, shpallja, feja, bolshevizma, antropocentrik.

“Nacionalist jam po, fetar si duhet

le të thonë bota ashtu si tu thuhet.

…
Ç derd ka për atdhenë kush ka flakur fenë

Për dit vagaboni e ndëron kiblenë.”

Hafiz Ali Korça

Baza e paradigmës moderniste, e cila gjithashtu u bë qendra e filozofisë moderne, është se e vërteta përfundimtare mund të arrihet vetëm përmes epistemologjisë antropocentrike. Kjo ishte një përputhje me mënjanimin e shpalljes (vahj) në epokën moderne, si një dimension sëbashku me arsyen dhe eksperiencën e tre burimeve të koordinuara të dijes (arsye, shkenca, progresi). Si rezultat e kësaj paradigme bota moderne solli me vete një sërë problemesh dhe sëmundjesh kulturore e shpirtërore në tërë shoqërinë botërore, e në atë shqiptare në veçanti. Ndërkaq teza e Hafiz Ali Korçës, e cila në të njëjtën kohë paraqitet edhe si një ilaç i kohës, është se mënyra e vetme e shërimit të kësaj sëmundjeje antropocentrike rrënjët i ka në teocentrizëm, gjegjësisht në bindjen se Zoti është i pari në çdo gjë, edhe në të menduarit, edhe në të vepruarit, por edhe në të vlerësuarit.

Kështu që, shpallja universale qiellore, në traditën e madhe shpirtërore primordiale ibrahimiane, paraqet përfundimin e historisë së shenjtë të shpëtimit dhe të shpagimit, historinë e mëshirës universale të Zotit, si dhe ilaçin e vetëm të shpëtimit të shoqërisë nga kjo sëmundje e lindur në periudhën moderne. Fjala e Zotit, Kur’ani, i cili si sinonim të tij ka fjalën Vahj, buron nga thellësia e paarritshme e jetës hyjnore. Dimensioni i përhershëm i Fjalës së Zotit në kontekstin kohor/historik vërehet nëpërmjet vetëshpalljes së njëqenësisë së Zotit dhe natyrës që hesht, e cila i jep kuptim vdekshmërisë së jetës dhe pavdekshmërisë së qëndresës historike. Mirëpo ky logos i Shpalljes, pa za e pa shkronja, nuk është kronikë e vazhdimësisë së ngjarjeve, e me këtë edhe e përparimeve kulturore e të traditës, por e fshehtësisë trans-historike të Zotit dhe të ndërhyrjeve të Tij historike, që nga mjegullat e hershme të zanafillës (ed-duhan) e deri te përfundimi eskatologjik.[1] Kështu që Hafiz Ali Korça, duke u nisur nga kjo pikëpamje, që është një pikëpamje epistemologjiko-teocentrike, shprehet se bolshevizma, apo antifetarizmi, gjegjësisht antisakralja është në dëm të njerëzimit:

“…përgatiti atë kijamet qe ndënë masqen e njerëzimit, ndënë petkën e qytetërimit, brënda në katër pesë vjet do të shkulte rrënjët e feve, do të shkulte themelin e besimit që ka një Zot, do të gremiste jetën shoqënore, do të rqevërimet, do të përmbyste rregullimet edhe do të çpikte trubëllimet egërsore.” (Bolshevizma, f. 20).[2]

-“Terbijeja (education) u helmua,

u poshtërua, njerëzimi u fik,

egërsimi i motshim u përsërit.

Shënjë më s’lane nga lulëzimi

U egërsuan vdiq njerëzimi.  (Bolshevizma, f. 22).

 

“Tufani (rrebeshi) i Nuhut n”ishte prej ujit ky është prej tufan gjakut.” ”…të rrënohen gjithë fetë, aherë do t’u themeloka vëllazëri e përgjithshme dhe e vërtetë.”[3] (Bolshevizma, f. 22-23)

Autori kur flet për paradigmën e bolshevikëve tregon se kjo ideologji bazohet në pafesi, nuk pajton me asnjë fe, nuk njeh asnjë Zot, nuk pranon asnjë lloj profecie apo shpalljeje. Sipas tij kjo ideologji shanë, tallet dhe i ofendon ritualet dhe parimet fetare, ajo nuk njeh instituconin familje, është kundër librit, përveç librave të saj ideologjik etj. Për këtë Hafiz Ali Korça shprehet me sa vijon:

“1) Komunizma nuk pajton as me një fe se bazohet permbi pafesinë, se thotë: Zot s”ka. Profest s”ka, (hasha) Zoti s”është gjë fare. S”ësht as një as disa. S”ka Zot që të ketë profetë. Profetët janë disa njerës gënjeshtarë dhe librat i kanë përdorur vegla për të rrjepur botën edhe t”yshqeheshin përmbi kurizin e tyre. Ata thonë se Tevratit, Inxhilit dhe Kur’anit i ka shkuar koha.”

“Thonë një kohë bota vepronte pas Kur’anit e pas Inxhilit e Tevratit edhe me këtë mënyrë siguronin jetesën, por sot ç”do njer duhet të rojë me Kur’anin e Karl Marksit: Plasja t”u bjerë!”.

2) Shajnë agjënimin, namazin etj…

Ata komunistë që shkojnë në xhami e falen, agjënojnë i çrexhistrojnë edhe nga partija i qitin. Thonë lumtërija shpëtimi vjen vetëm nga pafesija, nga mosbesimi, nga mohimi Zot e libr e Pejgamber, por vetëm veprim me librin e çifut Karl Marksit.

3) Në gjithë shkollat nga an e profesorëvet u thuhet: Zot s”ka…e tjera…

4)Komunizma formimin familjar s”po e njeh. (Bolshevizma, f. 29-30)

Qysh merret grua nëna e bija?

Këtë s”e bëjnë as bagëtija.

Gjeli këputet nuk e shkel nderin

Ta përjashtojmë nga kafshët derrin. (Bolshevizma, f. 44)

5)Kurrorëzimi u ngrit.

6)Le që libra fesh nuk lenë ndë shkollat por nuk lenë të shitën as nepër libratoritë. (Bolshevizma, f.31)

Gjithë trimat, hereut, të famçmit që kanë çkrirë jetën e tyre për Atdhe, bolsheviku i quan trathëtor.” (Bolshevizma, f.31)

Autori flet edhe për dëmin që i është dhënë fesë nga ana e këtij sistemi pa Zot dhe antireligjioz:

“Shih pra nuk mbetën fare ndërtesa,

Ndër këmb u muar e shenjta besa,

Xhami e kisha s”lane i rrenuan,

Me kësi punësh djajt i shenuan,

Priftërinjt e hoxhët si kec i ngrinë,

Inteligjentët në dhet i shtrinë,

Ç”bëri Nemrudi, Ç”bëri Shedadi?

…….

Me lot prej gjaku vëllazër qani!

U shkel Inxhili, u shkel Kur’ani!

……………….

S”i bën Jexhuxhi as qor Texhalli

S”besoj t”i bëjë këto as djalli.

………….

U shkel Inxhili, u shkel Kur’ani,

U gri Rusija, u gri Turani.   (Bolshevizma, f. 35-37)

Disa mendimtarë, që njihen si perenialistë, sikur që është Rene Guenon, Sejjid Husein Nasr etj., thonë se epoka janë është ajo e nominalizmit, ekzistencializmit dhe e sajimeve të ndryshme në të cilat relativizmi dhe subjektivizmi ndikojnë dëmshëm në individin dhe në shoqërinë. Kundërhelmi i vetëm i relativitetit dhe i subjektivitetit është Absoluti dhe objektiviteti, si dy pikëpamje thelbësore të intelektualizmit ihsani gegjësisht filozofisë perenialiste. Mënyra e të menduarit dhe e përkapjes pereniale, tradicionale ka kontribuar dukshëm në prezentimin e perspektivave të reja për daljen nga kriza shoqërore dhe shpirtërore e shoqërive moderne.[4] Duke u bazuar në këtë aspekt të fesë, Hafiz Ali Korça shprehet me sa vijon:

“Tufanit të bolshevizmës veç fesë kush i bën ballë?

Po u çkatërrua feja kush i rri përpara vallë?

Atdheu dhe komësija me fe me fe mbahet vetëm

Bolshevikët po i shohim Atdhen”e sjellin vërdallë.” (Bolshevizma, f. 43)

Kur’ani, i cili rregulisht tenton ringjalljen e traditës transcendentale primordiale ibrahimiane, është hallka e fundit e zinxhirit të fjalës së shenjtë dhe hyjnore, e zbritur nga ana e Allahut Fuqiplotë, nëpërmjet melekut Xhibril deri te Profeti Muhamed (a.s.), e nëpërmjet tij deri tek njerëzit, që ata të kenë mundësi të kuptojnë të vërtetën, të drejtën dhe rrugën e cila i çon drejt një organizimi më të përkryer të vetvetes, dhe të shoqërisë në tërësi. Kur’ani përveç që ka një dimension të jashtëm (Zahir), që deri diku çdo lexues, me pak njohuri, mund të marrë atë që e kupton dhe që mendon se i duhet, ai ka edhe dimensionin e brendshëm (Batin), të thellë dhe të gjerë të tij, të cilin nuk mund ta kuptojnë të tjerë, përveç atyre që janë të thellë në dije dhe shkencë (ver-Rrasihune fi-l Ilmi), të cilët kanë njohuri linguistike, hermeneutike, teologjike islame etj. Ai është poashtu udhëzues për të mirët, gjegjësisht për të devotshmit. Edhe pse Kur’ani për një periudhë afro 13 shekuj ka qenë në qendër të organizimit fetar, shoqëror, kulturor dhe politik, për deri sa myslimanët kanë qenë të organizuar edhe politikisht rreth boshtit apo konceptit epistemologjiko-kuranocentrik, ai është komentuar në forma dhe stile të ndryshme. Pra, kjo tregon se, shoqëria islame nuk ka mundur të bëjë pa një traditio interpretativa.[5]

Ndërkaq, interpretimi, në masë të madhe, varet nga fakti se kush e  bën atë, kujt i drejtohet, cili është qëllimi i interpretimit dhe në cilin çast historik ndodh kjo. Në këtë kuptim të gjitha interpretimet mund të quheshin, shpjegime mbi gjendjen, sepse ato paraqiten gjithnjë në një situatë me të cilën është i lidhur interpretimi.[6] Kurrfarë interpetimit nuk mund ta anashkalojë këtë situatë dhe asnjë interpretim nuk është plotë pa shpjegimin e situatës. Ka të drejtë Hans Georg Gadameri, kur thotë: “Dikush që përpiqet të kuptojë një tekst, është i gatshëm që teskti të thotë diçka për të. Për këtë arsye, intelekti i arsimuar hermeneutik, duhet qysh në fillim të jetë i ndieshëm për një cilësi të caktuar të tekstit dhe kjo është e reja e tij. Por kjo ndjeshmëri nuk bashkangjit as “paanshmërinë” në çështjen e lëndës dhe as shuarjen e vetvetes, por në asimilimin e vetëdijshëm të dijes së tij paraprake (pikërisht të atyre domethënieve ose interpretimit që tanimë ekziston si rezultat i përvojave të kaluara) dhe të paragjykimeve. Është e rëndësishme që të jemi të vetëdijshëm për paragjykimet tona vetjake, që teksti të paraqitet në risinë e tij dhe në këtë mënyrë të jetë në gjendje për të dëshmuar të vërtetën vetjake, pavarësisht paradomethënieve të atij që e interpreton”.[7]

Kështu që, për këtë qëllim, gjatë historisë së hermeneutikës dhe të egzegjesëz kur’anore janë bërë disa lloje të interpretimit/komentimit dhe të përkthimit të Kur’anit Famëlartë. Sipas llojeve të komenteve Kur’ani është munduar që të kuptohet si tekst mitik (Walter Beltz, Mitologjia e Kur’anit), tekst historik (Theodor Noldeke, Historia e Kur’anit), tekst filozofik që bazohet në interpretimet filozofike të Ibn Arebiut, Ihfanu Safasë, Farabiut, Ibn Sinasë, Ibn Rushdit, Suhraverdit etj. Të gjithë këta filozofë i kanë dhënë arketipit kur’anor dinjitetin e tekstit filozofik, i cili mund të lexohet në mënyrë gnostike, neoplatonike, peripatetike, mistike etj.[8]

S’ka dyshim se mënyra teologjike e interpretimit të Kur’anit Famëlartë, është ajo që është më e shpeshta, pasi sipas kësaj mënyre Kur’ani kuptohet si Fjalë e Allahut, Shpallje, Revelatë, Ligj i Allahut, Fjalë e Allahut e zbritur Profetit Muhamedit (a.s.), i cili e ka pasur për detyrë që të njëjtin tua kumtojë njerëzve. Dijetarët myslimanë që e kanë përkthyer dhe komentuar Kur’anin Famëlartë, një gjë të tillë e kanë bërë në kuadër të traditës, dogmës, mistikës, apologjive sektare dhe modernizmit. Ndërsa sipas John Wansbrough, tradita e “brendshme” e traditës interpretative të Kur’anit në botën islame, dallon pesë tipa themelorë: narrativ (haggadik), juridik (halahik), tesktual (masoreik), retorik dhe alegorik.[9]

Këtu dua të përkujtoj edhe një çështje shumë me rëndësi në lidhje me interpretimin e Kur’anit, në veçanti, dhe të Revelatës Hyjnore në përgjithësi. Kështu, nëse i kthehemi qasjeve shkencore-teknologjike nga njëra anë dhe atyre mitologjike-tradicionale nga ana tjetër, do të shohim se këta qasje religjionit ia humbën ndiesinë dhe aktualitetin kohor dhe hapësinor. Vlera e analizave joreligjioze ndaj religjionit është relative dhe e kushtëzuar për shkak se religjioni mund të kuptohet vetëm nëpërmjet religjiozes dhe religjionit. Në hulumtimin fetar subjekti duhet ta përjetojë fetaren, gjegjësisht subjekti dhe objekti duhet të jenë religjozë.[10] Subjekti që nuk është fetar e vret, e mbyt objektin religjioz të cilin e hulumton. Diskutimet apologjetike dhe juridike të fesë që moti janë shndëruar në disiplina të vdekura që përjetohen si përkujtime të mundimshme të religjozitetit të dikurshëm. Çka është esenca e religjionit, cili është nervi bazë i tij dhe pse kemi nevojë për te? Feja ose religjioni nuk është dije abstrakte, përkundrazi ai është gnozë, është koncept i tërësishëm konkret dhe organik i i jetës personale dhe botës përreth. Tradita konstituive e Islamit religjionin e konsideron si dhuratë hyjnore mbinatyrore, mirëqenëse, të lirë dhe jo të huazuar. Është mbinatyrore për shkak se burimin e ka në Zotin; është mirëqenëse për shkak se vjen si rezultat i mëshirës hyjnore që ka për qëllim vendosjen e aleancës me njeriun si krijesë kurorë e kreativitetit hyjnor; është i lirë për shkak se rrjedh prej lirisë së pakufishme të Zotit dhe është jo e huazuar për shkak se nuk jepet me pretendim ose me qëllim që t’i kthehet, por që me butësi të ngjallë besnikërinë, mirësinë dhe dashurinë ndaj Zotit. Ajeti kur’anor që flet për ekskluzivitetin e pranueshmërisë fetare para Zotit e karakterizon atë si nënshtrim absolut ndaj të Madhit, apo si përjetim i lirisë në skllevërinë e epiqendrës së qenësisë.[11]

Kështu, edhe në botën shqiptare kemi iniciativën e përkthimit dhe të komentimit teologjik të Kur’anit Famëlartë në gjuhën shqipe, e cila merr formën e saj të dukshme, me iniciativën e Ilo Mitko Qafzezit, Hafiz Ibrahim Dalliut, Hafiz Ali Korçës.[12] Hafiz Ali Korça, te i cili edhe objekti dhe subjekti janë religjioz, bën një komentim edhe ezoterik të Kur’anit Famëlartë, e cila gjë kuptohet nga vetë fjala e tij:

“Zot! Na e dimë mirë se sirati mustekim ashtë vetë H. Muhamedi. Pra për nderin e të dashunit t’ent qendrona në rrugën e tij, në dashunit të tij dhe çilna perden e zezë të syve, çilna zemrën qi nga çdo anë të shofim, të të shofim vetëm ty, të të ndëgjojmë vetëm ty, të të mentojmë vetëm ty, e të të mentojmë ashtu si do ti. Amin.”[13]

Periudha kohore, kur ka jetuar dhe vepruar vetë Hafiz Ali Korça dhe shumë të tjerë si ai, përbën kohën kur shqiptarët ballafaqohen me organizimin politik, fetar, ekonomik, social të Shqipërisë, pasi ajo më veç ishte e pavarur që nga viti 1912.  Periudha e pas viteve 20’ është e shoqëruar me aktivitete të komuniteteve religjioze shqiptare të përkatësive të ndryshme fetare, të cilat bëheshin për riorganizimin e tyre. Janë mbajtur një numër kongresesh për pavarësimin e komuniteteve të tyre nga qendrat centraliste, si nga Kisha Ortodokse Shqiptare, Komuniteti Bektashian, poashtu edhe nga Komuniteti Mysliman Shqiptar. Për myslimanët shqiptar kjo periudhë në dy aspekte ishte shumë e vështirë. E para kishte të bëjë me mungesën e një qendre për shqyrtimin e çështjeve fetare islame, sikur që ishte më herët Stambolli, gjë të cilën kokat fetare islame duheshte që të përgatiten që të jenë të pavarur në këtë drejtim. Kurse e dyta kishte të bëjë me atë se kjo periudhë përshkuhej nga një botëkuptim antisakral dhe antimetafizik. Pra vendet shqiptare i pritte një kohë e vështirë sa i takon aspektit shpirtëror, kohë kjo e cila, edhe pse në forma të ndryshme zgjati deri në vitet 90. Elemente këto që e përshkonin tërë periudhën moderne në Evropë, kurse më pas edhe regjimet komuniste, si ai që ishte në Shqipëri. Kështu që, sipas Ahmet Davutogllut, ”Presupozimi bazë i paradigmës moderniste, i cili gjithashtu u bë qendra e filozofisë moderne, është se e vërteta përfundimtare mund të arrihet vetëm përmes epistemologjisë antropocentrike. Kjo ishte një përputhje me mënjanimi e shpalljes (vahj) në epokën moderne, si një dimension sëbashku me arsyen dhe eksperiencën e tre burimeve të koordinuara të dijes (arsye, shkenca, progresi).”[14]

Hafiz Ali Korça, duke përjetuar periudha të ndryshme jetësore dhe historike, si dhe shpërnguljet e shumta e në veçanti të teologëve, të cilat ishin të mundimshme, kurse me qëllim që Shqipërinë ta shohë sa më të fortë dhe me një kulturë sa më të përshtatshme, ashtu siç e kërkonte koha, me punën e vet intelektuale përsëri u përpoq dhe ia arriti ta bëjë atë që i takon një teologu shqiptar i këtyre trojeve, nuk qëndroi indiferent ndaj asaj që ndodhte rreth tij, por ngriste zërin në çdo periudhë ndaj çdo padrejtësie e devijimi.[15] Këtë më së mirë e tregon edhe fjala e tij me sa vijon:

“Fen’e Zotit e haruam

 vetë vehten poshtëruam.

Mjerë ne çdo të pësojmë

kur si duhet nuk besojmë.

Emrin mysliman e kemi

por as vet s’dimë ç’jemi.

O Zot çilna syt’e zemrës,

t’i shkojmë Nurit pas themrës.

Prapë ne vahji të vimë

të flasim aqë sa dimë.“[16]

Hafiz Ali Korça për rëndësinë e fesë në këto periudha dhe për fenë si një element i cili si i vetëm që mund ti bëjë ballë kësaj situate dhe të mbrojë ndjenjën kombëtare të popujve në përgjithësi, e të shqiptarëve në veçanti, në një vjershë të tij thotë:

“Tufanit të bolshevizmës veç fesë kush i bën ballë?

Po u çkatërua feja kush i rri përpara vallë?

Atdheu dhe komësija me fe me fe mbahet vetëm

Bolshevikët po i shohim, Atdhen e sjellin vërdallë.”[17]

Njëri prej intelektualëve që merret me mendimin fetar islam dhe që bën qasje mistike të Kur’anit dhe të idesë islame, William C. Chittick, kur flet për këtë dimension ai thotë: “Njeriu i rritur ka dalë prej fëmijërisë së tij, fëmija prej barkut të nënës dhe njeriu i mësuar nga injoranca. Njerëzit mund ta ndihmojnë kacavarjen e tyre drejt lartësive me anë të vetpërpjekjeve të tyre. Ata mund të kacavirren për tek majat duke përdorur dhuntitë dhe talentet e tyre dhe mund t’i vendosin qëllimet e tyre aq lart sa dëshirojnë vetë. Gjithë konceptet e mësimit, edukimit, përmirësimit, përparimit, ecolucionit e zhvillimit të orientuar mbështeten në këtë kuptim fundamental: Gjërat mund të ndryshohen në kahun që synon për sipër. Kjo ide është aq bazike për jetën njerëzore, sa rrallë herë njerëzit merakosen për të menduar rreth saj, por e marrin thjesht si diçka krejt të natyrshme. Në termat mitike të monoteizmave perëndimore, pikësynimi drejt të cilës orientohet lëvizja që synon për sipër korrelohet, ndër të tjera, me sferat qiellore plot yje dhe me parajsën apo domenin e lumturisë pas vdekjes, ndërsa mospranimi për të ndërmarrë lëvizjen në drejtimin që synon për sipër, lidhet me sferat më të ulta të ekzistencës dhe me skëterrat. Në pyetjen: Nga ka ardhur kjo botë dhe si ka ndodhur që ne jemi këtu? Filozofët operojnë me intuitën, e cila për njerëzimin para-modern është po aq themelore sa perceptimi i lëvizjes që synon ngjitje. Pikë së pari ajo na thotë se asgjë nuk mund të lëvizë për sipër, pa pasur zbritur posht më parë. Kurse Baba Afdal për këtë thotë, nuk ngrihet nga toka asgjë që nuk ka rënë nga qielli.[18]

Kuptohet se edhe Hafiz Ali Korça, i vetëdidjshëm për këtë dimension mjaft të rëndësishëm të njeriut, i rreket komentimit të fjalës së shenjtë dhe sakrale të Kur’anit Famëlartë. Ideja është që kjo fjalë e shenjtë ti ofrohet sa më afër myslimanit shqiptar, me të cilën ai do të mund edhe ta kuptojë mesazhin hyjnor po edhe të mund ta përmirësoj dhe ta shpëtoj vetveten e tij në këtë dhe botën e ardhshme. Kështu që ai ne disa vargje do të theksonte këtë çështja me sa vijon:

“Nacionalist jam po, fetar si duhet

le të thonë bota ashtu si tu thuhet.

…
Ç derd ka për atdhenë kush ka flakur fenë

Për dit vagaboni e ndëron kiblenë.

…

Atdheu kutij është feja xhevahiri

Rron në kuti brënda e ruhet floriri.

Për të mbrojtur nderin na duhet kutija

Po s pate kutinë shkon feja, inxhija.”[19]

Në fund dua të potencoj se hafiz Ali Korça, është një personalitet që për çështjen shqiptare, qoftë dimensioni religjioz apo ai kombëtar, ka kontribuar edhe duke marrë pjesë në Kongresin e Alfabetit të gjuhës shqipe (1908-Manastir), edhe duke shkruar, edhe duke e jetuar edhe duke sakrifikuar tërë atë që e ka poseduar në jetë. Ai për këtë ideal më në fund ka sakrifikuar edhe veten e tij, duke vuajtur edhe për kafshatën e gojës.

Literatura

Bardhi, Ismail, Hafiz Ibrahim Dalliu dhe egzegjeza e tij kur’anore, Logos A, Shkup, 1998.

Chittick, William C., Qëllimi i jetës filozofike, Metafizika dhe Morali, Tirane, 2010, f.63.

Davutogllu, Ahmet, Transformimi qytetërimor dhe bota myslimane, LogosA, Shkup, 2005.

Gadamer, Hans-Georg, Truth and Method, Seabury Pres, New York, 1975.

Gazali, Ebu Hamid, The Alchemy of Happiness, Lahor, 1964, f.17.

Hafizoviç, Reshid, Teoloski Traktati o Naçelima Islamske Vjere, Sarajevo 1996.

Izeti, Metin, Ethet e metafizikës, Skofia, Tetovë, 2009.

Kariç, Enes, Hermeneutika Kur’ana, Hrvatsko Filozofsko Drustvo, Zagreb, 1990.

Kariç, Enes, Si të komentohet Kur’ani, FSI, Prishtinë, 2008.

Korça, Hafiz Ali, Bolshevizma, LogosA, Shkup, 2006.

Korça, Hafiz Ali, Historia e shenjtë edhe të katër halifetë, LogosA, Shkup, 2006.

Korça, Hafiz Ali, Komentimi i disa ajeteve dhe sureve të Kur’anit, LogosA, Shkup, 2006.

Korça, Hafiz Ali, Publicistike dhe shkrime te tjera, LogosA, Shkup, 2006.

Mehdiu, Feti, Përkthimet e Kur’anit në gjuhën shqipe, Shkup, 1996.

Said, Edward W., Shtrembërimi i Islamit, LogosA, Sgkup, 2011.

Said, Edward W., Shtrembërimi i Islamit, LogosA, Shkup, 2011.

[1] Ismail B., Hafiz Ibrahim Dalliu dhe ekzegjeza e tij kuranore, LogosA, 1998, f.15-17.

[2] “Ajo socialism, e Karlit me petkën komunizmë, qytetërimin e Rusisë e përmbysi, fen e rrënoj, njerëzimin e shkretoj, botën e varfëroj, gjithë besimet i mohoj, ndërtesat e qytetërimit i çkatërroj.” (Bolshevizma, f. 21).

[3] “Shumë njerës të pasur mbetën pa ngrënë, zbathët, çveshur nëpër gërmadhat. Lordët u bënë hamall.  Me qindra mijë njerës të nderçëm u ngrinë me thika i lëvrinë në gjak.”

[4] Metin Izeti, Ethet e metafizikës, Skofia, Tetovë, f. 37.

[5] Enes Kariç, Si të komentohet Kur’ani, FSI, Prishtinë, 2008, f. 68-80; Enes Kariç, Hermeneutika Kur’ana, Hrvatsko Filozofsko Drustvo, Zagreb, 1990, f. 225, 226, 228, 233-4, 244.

[6] Edward W. Said, Shtrembërimi i Islamit, LogosA, Sgkup, 2011, f. 317.

[7] Hans-Georg Gadamer, Truth and Method, Seabury Pres, New York, 1975, f. 238. (cituar nga Edward Said, Shtrembërimi i Islamit, LogosA, Shkup, 2011, f. 321).

[8] Kariç, Si të komentohet Kur’ani, f. 68-80.

[9] Ibid.

[10] Gazali, Ebu Hamid, The Alchemy of Happiness, Lahor, 1964, f.17.

[11] Hafizoviç, Reshid, Teoloski Traktati o Naçelima Islamske Vjere, Sarajevo 1996, f.9.

[12] Ismail Bardhi, Hafiz Ibrahim Dalliu dhe egzegjeza e tij kur’anore, Logos A, Shkup, 1998, f. 120-127; Feti Mehdiu, Përkthimet e Kur’anit në gjuhën shqipe, Shkup, 1996, f. 13-20.

[13] Hafiz Ali Korça, Komentimi i disa ajeteve dhe sureve të Kur’anit, LogosA, Shkup, 2006,  f. 22.

[14] Ahmet Davutogllu, Transformimi qytetërimor dhe bota muslimane, LogosA, Shkup, 2005, f. 41-42.

[15] Bardhi, f.79.

[16] Hafiz Ali Korça, Historia e shenjtë edhe të katër halifetë, LogosA, Shkup, 2006, f. 600.

[17] Hafiz Ali Korça, Bolshevizma, LogosA, Shkup, 2006,  f. 43.

[18] William C. Chittick, Qëllimi i jetës filozofike, f.63.

[19] Hafiz Ali Korca, Publicistike dhe shkrime te tjera, LogosA, Shkup, 2006, f.12-13.

---