Perditësimi i fundit May 2nd, 2022 12:17 PM

  • Rreth Nesh
    • Bordi editorial
    • Rreth revistës shkencore “Zani i Naltë”
  • Rregullat e shkrimit
  • Autorët
  • Lidhje
  • Zani i Naltë në PDF
  • Kontaktoni

Zani i Naltë

Te fundit

  • Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i XXV-të)
  • Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore
  • Recensë e librit “Hoxhë Kadri Prishtina Mendimtar Islam” me autor Qemajl Morina
  • Politika e PPSH-së kundër besimeve fetare: masat me karakter ligjor dhe fushata propagandistike në vitin 1967
  • Çështjet sociale të gjendura në ajetet e Kur’anit Fisnik
  • Home
  • Aktivitete
  • Shkenca Islame
  • Editoriale
    • Abstraktet
    • English
  • Shkenca
    • Shkenca dhe besimi
    • Shkenca ekzakte
    • Shkenca Komunikimi
    • Mjekësi
    • Gjuhë-letërsi
    • Përkthime
  • Studime
    • Psikologji
  • Sociologji
    • Filozofi
  • Histori
    • Personalitete
    • Retrospektivë
    • Zani i Nalte 1923-1939
  • Jurisprudencë
  • Galeri
  • Video
  • Na ndiqni
    • Facebook
    • Twitter
    • Google+
    • Pinterest
    • RSS Feed
    • Linked
    • Youtube

Hafiz Musa Dërguti, personaliteti i dënuar nga komunizmi

Dec 07, 2015 Zani i Nalte Personalitete 0


Musa Derguti

Hafiz Musa Dërguti (1888-1961)

 

I dekoruar me medaljen “Pishtar i Demokracisë”, 1995

 

Hafiz Dërguti nuk ishte i specializuar në sociologji, por duke jetuar mes njerëzve, që i donte aq shumë, në gëzimet e hidhërimet e tyre kërkonte që me burimin e mësimeve të besimit islam, të zbuste sadopak zemrat e njerëzve, t’ua lehtësonte dhimbjet, t’i drejtonte e t’u ndriçonte rrugën drejt së mirës, së vërtetës, drejtësisë e mirëkuptimit, drejt rrugës që predikon feja islame dhe kjo e bëri atë shumë të dashur për çdo familje.

 

Të vjetrit e kanë njohur mirë Hafiz Musa Dërgutin, atë hoxhë të nderuar prej të gjithëve, i shquar për devotshmërinë e tij të thellë, atë hoxhë që gjithnjë ishte pranë nevojtarit, pranë halleve dhe shqetësimeve të njerëzve.

Në kujtimet e veta z. Tom Lec Marku, një bashkëvuajtës i Hafiz Dërgutit në burgjet e diktaturës komuniste, shkruan: “Ishte fetar e jo fanatik, për të çdo njeri, si katolik, si mysliman ishte kreaturë e Zotit. Fort i ndershëm, guximtar ku s’ka ma, dai (dorëdhanës) për gjithkënd, i jepte kujtdo çka kishte. Atdhetar i shquem, bashkëpunëtor i opozitës, antikomunist i vendosun. Kështu e kam njoftë Hafiz Musa Dërgutin”.[1]

Musa Dërguti u lind në Shkodër, më 3.3.1888, në një familje të vjetër qytetare. Musai mësimet fillestare i mori në gjirin e familjes së vet, por edhe në mejtepin e lagjes “Ndocej”, një mejtep që edhe shkolla më e vjetër do të përulej me nderim para tij, sepse këtu mësuan bijtë e nderuar të shumë familjeve të shquara të Shkodrës. Këtu fitoi shtysat për të vazhduar studimet e mëtejshme në fushat e ndryshme të diturisë islame. Vazhdoi studimet në Medresenë e Pazarit, ku punuan e studiuan shumë personalitete të kulturës islame. Duke parë zellin e tij në mësime, nisur edhe nga tradita shkodrane, që nxënësit më të mirë t’i dërgonte për studime në Stamboll, që ishte jo vetëm kryeqyteti i Perandorisë Osmane, por edhe kryeqyteti i kulturës e i diturisë, Musain e dërguan të vazhdonte shkollën, falë edhe mundësive ekonomike.

Në Stamboll u njoh me kulturën e diturinë e gjerë islame, fitoi përgatitjen serioze fetare, u njoh me jetën e një qendre të madhe politike, ekonomike e shkencore. Natyrisht, asgjë e bukur dhe madhështore që përjetoi në Stamboll nuk e habiti studentin shqiptar. Ai, si shumë të tjerë para tij, mendjen e kishte te vendlindja e largët. E hoxha i ri, me plot përkushtim e vendosmëri u kthye në atdhe, pranë familjes e miqve.

Detyrën fetare e filloi në xhaminë e Shaban Efendisë. Kjo ka qenë një xhami shumë e vjetër në qytet, e cila u pat shembur e në truallin e saj është ndërtuar më vonë punishtja e zhugës. Derisa e arrestuan, këtu u fal, këtu u priu banorëve si imam, këtu predikoi çdo ditë të xhuma, këtu banorët e lagjes dëgjuan fjalën e urtë e shpresëdhënëse të Hafiz Musait. Shumë e dashur u bë kjo xhami disi në skajin jugperëndimor të qytetit, sidomos për gratë e të gjitha lagjeve përreth. Në ligjëratat e Hafiz Dërgutit për familjen, për rolin e nënës në edukatë, për marrëdhëniet bashkëshortore, për marrëdhëniet e detyrat e prindërve ndaj fëmijëve e të fëmijëve ndaj prindërve, për marrëdhëniet me fqinjët, me farefisin e me gjithë të tjerët në shoqëri, krijoi e ngjalli shumë interes në gratë e Shkodrës saqë xhamia ishte e mbushur plot gjithnjë e fjala e Hafiz Dërgutit ngjallte shpresë, mirësi, paqe, harmoni familjare, mirëkuptim e dashuri mes njerëzve.

Hafiz Dërguti nuk ishte i specializuar në sociologji, por duke jetuar mes njerëzve, që i donte aq shumë, në gëzimet e hidhërimet e tyre kërkonte që me burimin e mësimeve të besimit islam, të zbuste sadopak zemrat e njerëzve, t’ua lehtësonte dhimbjet, t’i drejtonte e t’u ndriçonte rrugën drejt së mirës, së vërtetës, drejtësisë e mirëkuptimit, drejt rrugës që predikon feja islame dhe kjo e bëri atë shumë të dashur për çdo familje.

Vitet 1920-1924 janë plot tensione politike dhe ngjarje të shënuara në të cilat Hafiz Musai merr pjesë aktive dhe përkrah forcat e opozitës. Pas përmbysjes së regjimit të Fan Nolit, afërsisht pas 3-4 javësh, ai arrestohet dhe mbahet në gjendje arresti për afro 2 muaj.

Me të kanë qenë të burgosur Hafiz Ibrahim Repishti, Dom Pjetër Tusha nga Shiroka etj.[2] Me ndërhyrjen e klerit të lartë mysliman lirohet nga burgu.

Kur në vendin tonë fillojnë të përhapen idetë komuniste, Hafiz Musai kupton rrezikun e tyre dhe bëhet një luftëtar i vendosur kundër kësaj ideologjie me aq pasoja për vendin tonë.

Duke qenë një nga kundërshtarët më të vendosur, Hafiz Musai ishte bërë një figurë mjaft e rrezikshme për grupin komunist të Shkodrës, i cili e dënoi atë me vdekje…[3] Por nga frika e një konfrontimi popullor, kjo masë dënimi nuk u zbatua. Vendosmëria e tij si klerik antikomunist buronte nga fakti se ideologjia komuniste mohonte Zotin. Ai thoshte: “Komunistët janë të pafe, ai që nuk beson në Zotin, s’ka moral, s’ka frikë nga çdo veprim edhe i mbrapshtë po të jetë”.

Sapo nisi në qytetin e Shkodrës veprimtaria e organizuar komuniste, Musa Dërguti filloi në çdo moment, në xhami, në rrugë e kudo ta denonconte farën e keqe të komunizmit. Mbahen mend veçanërisht replikat e forta që bënte në vitet 1936-1937 me të rinj komunistë. Në këto diskutime të gjata ai shquhet për forcën e argumentimit fetar dhe paralajmëronte rrezikun e madh të komunizmit dhe pasojat e tij për vendin tonë. Forcat komuniste që në atë kohë e konsideronin Hafizin pengesë dhe njeri të rrezikshëm, sepse gjatë viteve 1941-1944, kur lëvizja komuniste në Shqipëri u fuqizua, ai me këmbëngulje vazhdonte ta demaskonte hapur atë. Në vitin 1944 iu fut një letër anonime në shtëpi; me të cilën ai kërcënohej me vdekje si klerik antikomunist.[4]

Pas luftës filluan menjëherë goditjet ndaj figurës së tij. Kështu gjatë vitit 1945 u arrestua tri herë, duke e mbajtur nën mbikëqyrje nga 4-5 ditë. Gjatë këtyre ditëve i bënin presione të ndryshme, i thurnin shpifje nga më të ulëtat, por ai i përballoi me vendosmëri. Në pamundësi për ta përkulur apo për ta korruptuar, u detyruan ta lironin për mungesë provash.

Më 11.09.1946 u arrestua me pretekstin e “Lëvizjes së Postribës”. Për shumë muaj rresht u torturua në birucat e sigurimit, po ai qëndroi me trimëri, duke ruajtur dinjitetin e tij si besimtar i devotshëm.

Sipas regjistrit të Gjendjes Gjyqësore të Ministrisë së Drejtësisë, në numrin e Protokollit 7596 theksohet se: “Për të quajturin Musa Dërguti, i biri i Et’hemit dhe i Meleqes, lindur në Shkodër, me vendimin nr. 463, dt. 27.11.1947, nga Gjykata Ushtarake Shkodër është deklaruar fajtor për krimin si armik i popullit, neni 2 dhe 3 të ligjit 372, dënuar me 10 (dhjetë) vjet privim lirie dhe heqjen e së drejtës civile”.[5]

 Ai i ka vuajtur të gjitha vitet e dënimit pa përfituar asnjë amnisti, madje ka bërë 2 muaj burg më shumë se dhjetë vitet e dënimit, e të gjitha këto, në burgun famëkeq të Burrelit. Kur u arrestua Hafiz Musa Dërguti ishte në moshën 56 vjeçare dhe doli nga burgu mbi 66 vjeç, i plakur dhe i lodhur.

Prej ushqimeve që i dërgonte familja mbante për vete vetëm ullinjtë, me të cilët ushqehej, e të gjitha të tjerat ua shpërndante nevojtarëve, të cilët nuk kishin ndihma nga familjarët.

Hafiz Dërguti ishte një hoxhë i ditur, që për problemet e fesë islame dhe të sheriatit nuk bënte lëshime, por me gjithë këtë ishte tolerant, predikonte paqe e mirëkuptim mes njerëzve, mes besimtarëve të feve të ndryshme. At Zef Pllumi mes tjerave shkruan:

“…hoxha jo vetëm ishte shumë tolerant, por edhe shumë mirdashës… ai na respektonte (kur në dhomën e burgut jetonte me klerikët katolikë)  e për këtë kishte stimën e dashuninë e ne të gjithve. Ishte një plak i hijshëm e shumë i sinqertë, na thoshte se gjithë jetën kishte treguar simpati për Klerin Katolik…”[6]

Hafiz Dërguti ka qenë sa i dashur dhe i dhembshur, aq edhe krenar, trim e burrëror… Nga jeta e burgut tregojnë një rast kur ai duke e ndjerë veten të fyer nga sjellja e një polici, pa iu trembur syri fare për pasojat, kapi paguren e ujit dhe i ra kokës me sa fuqi pat. Këtë ngjarje e përshkruan edhe rapsodi popullor Dedë Shyti në disa vargje të tij.[7]

Më 5 prill të vitit 1949 arrestohet e gjithë familja e tij dhe vendoset në burgun e Shkodrës dhe më pas internohet në Berat, Tepelenë, Luzhan të Korçës dhe pastaj izolohen në Kalanë e Portopalermos. Më vonë dënohen në Tepelenë, Skrapar dhe Lushnjë. Dhe pas katër vjetësh, më në fund lirohet e shoqja, ndërsa djali i vogël, Sabriu, lirohet pas tetë vjetësh. Dy djemtë e mëdhenj, Fejziu dhe Hamiti, arratisen që në ditët e para, ndërsa djali i tretë, Eqeremi, mbahet në burg edhe katër vjet.

Kë të qante plaku i gjorë më parë, hallet e tij në tortura e në mjerimet e burgjeve, apo gruan e fëmijët që vuanin sa në një vend në tjetrin. E me gjithë këtë, Hafiz Musa Dërguti dhe familja e tij mbijetoi. Nderi, dinjiteti, krenaria nuk u mposhtën.

Lirimi nga burgu më 8.11.1956 qe një ngjarje e gëzueshme për vetë Hafizin, familjen dhe të gjithë dashamirësit.

Hafiz Dërguti ndërroi jetë më 15 mars 1961. Përcjellja e xhenazes qe një sfidë për diktaturën komuniste. Qytetarët shkodranë, klerikët e të dy besimeve, fshatarët nga zonat përreth e shumë miq e shokë të burgjeve e shoqëruan me lot në sy. Ata kështu shprehnin dhimbjen e thellë dhe respektin e veçantë për këtë bir të denjë të Shqipërisë, për këtë Hoxhë të nderuar.

Më 20.3.1995, Presidenti i Republikës së Shqipërisë, z. Sali Berisha  i dha Hafiz Musa Ethem Dërgutit medaljen “Pishtar i Demokracisë”.[8]*

* Botuar në librin “100 personalitete shqiptare të kulturës Islame”, botim i KMSH-së, botimi i tretë, 2015: 158-161; ribotuar në revistën “Zani i Naltë”, korrik, gusht, shtator 2015, nr. 12 (165), fq. 113-117.

[1]. Tom Lec  Marku, i burgosur për Lëvizjen e Postribës, arrestuar më 1946, bashkëvuajtës me H. M. Dërgutin në burgun e Fretënve, dhoma 47. Kujtime, dorëshkrime, Shkodër, datë 26.5.1996.

[2]. M. Q., Gazeta “Balli i Kombit”, 12.10.1995: 6.

[3]. Po aty.

[4]. Dërguti, Eqerem, “Hafiz Musa Dërguti”, gazeta “Drita Islame”, nr. 12,11.6.1992: 3.

[5]. Dëshmi e lëshuar nga Ministria e Drejtësisë, Regjistri i Gjendjes Gjyqësore, nr. i prot. 7596, Tiranë, 27.5.1993.

[6]. Pllumi, At Zef, “Rrno vetëm për me tregue”, (Libri i kujtimeve) Pjesa e parë, 1944-1951, botues “Hylli i Dritës”, 1995: 226.

[7]. “Policët me pengue banë përpjekje, Të mos i shërbente Hafizi fesë…/Ia prishen t’falunit qentë e pabesë/Policin e qëlloi tenxhere kresë.” – Shyti, Dedë, “Kronikë rapsodike”, vjersha, Shkodër, 1996: 30.

[8]. Për më tepër shih: Luli, Faik; Dizdari, Islam; Bushati Nexhmi, “Në kujtim të brezave”, Shkodër, 1997: 153-174; gazeta “Drita Islame”, nr. 12.

Share

  • tweet
Mesazhi Islam - fe për të gjithë Simpozium, “Liria e besimit dhe dialogu ndërfetar në Shqipëri”

Zani i Nalte

Artikuj të ngjashëm
  • Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i XXV-të)
    Aspektet sociologjike në Kur’an...

    May 02, 2022 0

  • Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore
    Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore

    Apr 27, 2022 0

  • Recensë e librit “Hoxhë Kadri Prishtina Mendimtar Islam” me autor Qemajl Morina
    Recensë e librit “Hoxhë Kadri...

    Apr 24, 2022 0

  • Politika e PPSH-së kundër besimeve fetare: masat me karakter ligjor dhe fushata propagandistike në vitin 1967
    Politika e PPSH-së kundër besimeve...

    Apr 18, 2022 0

Me shumë në këtë kategori
  • Hafiz Sabit ef. Zajmi (1893 – 1975)
    Hafiz Sabit ef. Zajmi (1893 –...

    Jul 14, 2021 0

  • Haxhi Hafiz Sabri Koçi (1921-2004)
    Haxhi Hafiz Sabri Koçi (1921-2004)

    Dec 01, 2020 0

  • Hoxhë Hasan Tahsini në kolanën “Zani i Naltë”
    Hoxhë Hasan Tahsini në kolanën...

    Feb 10, 2020 0

  • Kontributi i Ismail Efendi Ndroqit për Pavarësinë e Shqipërisë dhe Bashkinë e Tiranës
    Kontributi i Ismail Efendi...

    Jan 30, 2020 0


Leave a Reply Cancel reply

You must be logged in to post a comment.

Aktivitete

Zhvillohet Simpoziumi XI Ndërfetar “Koncepti i paqes në këndvështrimin fetar”

Zhvillohet Simpoziumi XI Ndërfetar “Koncepti i paqes në...

Apr 01, 2022 0

Departamenti i Shkencave Islame në Kolegjin Universitar Bedër në bashkëpunim me Departamentin e Teologjisë dhe Kulturës, në Kolegjin Universitar Logos dhe Institutin Katolik të...
Instituti për Lirinë e Besimit dhe Demokracinë në Universitetin Bedër aktivitet me studentë nga trevat shqiptare

Instituti për Lirinë e Besimit dhe Demokracinë...

Sep 18, 2021 0

Forum i hapur: “Roli i institucioneve arsimore në zhvillimin e kombeve, modeli i Ez’herit”

Forum i hapur: “Roli i institucioneve...

Jun 18, 2021 0

“Karta e Mekës”, si një dokument historik i botës islame në kohë moderne

“Karta e Mekës”, si një dokument...

Jun 16, 2021 0

Studime

Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i XXV-të)

Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i XXV-të)

May 02, 2022 0

nga Msc. Ada Qama, Medreseja e Tiranës “H. Mahmud Dashi”   Abstrakt Sociologjia, si një nga shkencat më të rëndësishme humane, ka në fokus të studimeve të saj...
Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore

Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore

Apr 27, 2022 0

Recensë e librit “Hoxhë Kadri Prishtina Mendimtar Islam” me autor Qemajl Morina

Recensë e librit “Hoxhë Kadri Prishtina...

Apr 24, 2022 0

Politika e PPSH-së kundër besimeve fetare: masat me karakter ligjor dhe fushata propagandistike në vitin 1967

Politika e PPSH-së kundër besimeve...

Apr 18, 2022 0

Gjuhë-letërsi

Një ngjarje “e rastësishme”

Një ngjarje “e rastësishme”

Nov 03, 2020 0

 nga Nuredin Nazarko Abstrakt Ishte pak të thuash se ishte i gëzuar. Nuk ishte i gëzuar thjesht se nuk humbi zahiretë e mbledhura me mund, por që arriti të mposhtë...
Ferit Mustafa Vokopola përmes një qasjeje tjetër

Ferit Mustafa Vokopola përmes një qasjeje...

Oct 26, 2020 0

Historiku i revistave si historishkrim i kulturës kombëtare

Historiku i revistave si historishkrim i...

Jul 10, 2020 0

Sociologji

Një këndvështrim sociologjik i familjes në Islam

Një këndvështrim sociologjik i familjes në Islam

Dec 16, 2021 0

Dr. Genti Kruja, Departamenti i Shkencave Islame, Universiteti Bedër Msc. Mehmet Disha, Drejtoria e Kulturës, KMSH   Abstrakt Familja është bërthama e shoqërisë. Edukimi dhe...
Analizim i dinamikës së fenomenit të emigrimit në shoqërinë shqiptare

Analizim i dinamikës së fenomenit të emigrimit...

Dec 06, 2020 0

Shtegdalja midis civilizimeve të mileniumit tonë, nga përplasja në dialog ndërcivilizues

Shtegdalja midis civilizimeve të mileniumit...

May 16, 2019 0

1923 – 1939

1939 – 1945

Zani i Naltë (33)

Me te lexuarat

  • Mirë se vjen “Zani i Naltë”
    Mirë se vjen “Zani i Naltë”

    Nov 10, 2012 0

  • Promovohet “Zani i Naltë”, revistë shkencore e kulturore
    Promovohet “Zani i Naltë”, revistë shkencore e...

    Feb 25, 2013 0

  • 90 vjet Komunitet Mysliman Shqiptar
    90 vjet Komunitet Mysliman Shqiptar

    Feb 25, 2013 0

  • Përshëndetja e kryetarit H. Selim Muça në promovim
    Përshëndetja e kryetarit H. Selim Muça në promovim

    Jul 06, 2013 0

  • nga Prof. Dr. Ferit Duka
    nga Prof. Dr. Ferit Duka

    Jul 06, 2013 0

  • nga Besnik Mustafaj
    nga Besnik Mustafaj

    Jul 08, 2013 0

  • nga Dr. Agron Tufa
    nga Dr. Agron Tufa

    Jul 11, 2013 0

Më të lexuarat

  • Mirë se vjen “Zani i Naltë”
    Mirë se vjen “Zani i Naltë”

    Nov 10, 2012 0

  • Promovohet “Zani i Naltë”, revistë shkencore e kulturore
    Promovohet “Zani i Naltë”, revistë shkencore e...

    Feb 25, 2013 0

  • 90 vjet Komunitet Mysliman Shqiptar
    90 vjet Komunitet Mysliman Shqiptar

    Feb 25, 2013 0

Të fundit

  • Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i XXV-të)
  • Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore
  • Recensë e librit “Hoxhë Kadri Prishtina Mendimtar Islam” me autor Qemajl Morina
  • Politika e PPSH-së kundër besimeve fetare: masat me karakter ligjor dhe fushata propagandistike në vitin 1967
  • Çështjet sociale të gjendura në ajetet e Kur’anit Fisnik

Na ndiqni ne Facebook

Gallery

zani-i-nalte-1 1557671_490835901024941_1099865082_n 6 5
Copyright 2013 Zaninalte.al