Perditësimi i fundit July 23rd, 2022 9:41 PM

  • Rreth Nesh
    • Bordi editorial
    • Rreth revistës shkencore “Zani i Naltë”
  • Rregullat e shkrimit
  • Autorët
  • Lidhje
  • Zani i Naltë në PDF
  • Kontaktoni

Zani i Naltë

Te fundit

  • Tezat më të rëndësishme në çështjen e edukimit të fëmijëve tanë
  • Medresetë në Kosovë gjatë periudhës osmane
  • Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i XXV-të)
  • Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore
  • Recensë e librit “Hoxhë Kadri Prishtina Mendimtar Islam” me autor Qemajl Morina
  • Home
  • Aktivitete
  • Shkenca Islame
  • Editoriale
    • Abstraktet
    • English
  • Shkenca
    • Shkenca dhe besimi
    • Shkenca ekzakte
    • Shkenca Komunikimi
    • Mjekësi
    • Gjuhë-letërsi
    • Përkthime
  • Studime
    • Psikologji
  • Sociologji
    • Filozofi
  • Histori
    • Personalitete
    • Retrospektivë
    • Zani i Nalte 1923-1939
  • Jurisprudencë
  • Galeri
  • Video
  • Na ndiqni
    • Facebook
    • Twitter
    • Google+
    • Pinterest
    • RSS Feed
    • Linked
    • Youtube

Edukata morale për fëmi (Retrospektivë nga “Zani i Naltë”, 1936)

Mar 25, 2022 Zani i Nalte Retrospektivë 0


Hyrje

 Si duhet të edukohet fëmija?

Asht e ditun se fëmija lind tuke qenë krej i vdeshun nga fakultetet dalluese. Trupi i tij âsht i njomë dhe me anën e ushqimit nis të zhvillohet dale nga dale. Mâ në fund rritet dhe plotson zhvillimin.

Kështu âsht edhe shpirti i fëmís: në fillim s’ka asnji formim, por âsht i pajue me aftësí për evolusion. Prandej atënit e kanë detyrë të domosdoshme, e kanë farz të pa falshëm me i edukue, fëmít e vet, me i u pastrue moralin, me i u dhanë ushqimin intelektual e shpirtnuër e me i pajosë me aftësít  e mjetet e duhuna qi të sigurojnë jetesën e tyne.

Edukata e fëmíve ka disa methudha. Për këtë çâshtje fjalën mâ të preme e mâ të këthjelltë e ka thanë “Imami Gazaliu” në veprën e famshme të tij “Ihjaul-ulúm”. Nji përkëthim për së shkurti të fjalës së Gazaliut po e riprodhojmë këtu si themel të kësaj vepre. Ja se ç’urdhnon Gazaliu:

“Fëmija âsht emanet në dorë të prindëve, zemra e pastër e tij âsht nji esancë fisnike, pa kurrë farë forme e stolije; por se kapabël me marrë çdo formë qi parashtrohet; po j’u tregue e po j’u mësue e mira, po u stërvit me të mira formohet me të mirën; fiton stimë e admirim; kalon nji jetë të lumtun. Prindënit e tij, mësuësit dhe edukatorët fitojnë lavd dhe kënaqen me veprën e tyne.”

Përkundrazi, në qoftë se fëmija lêhet mbas doret e në kokë të vet, ka me ndjekë gjurmët e të këqive e ka me u bâ edhe vetë i keq. Edhe responsabiliteti i këtij faji u përket prindënvet, tutorëve e kujdestarëve. Prandaj detyra e babës âsht me i mbrojtë fëmít nga veset e me i u dhanë nji edukatë të mirë.

Rruga për t’i dhanë edukatë të mirë fëmís âsht me i ruajtë nga shokët e ligj, me mos i stërvitë braca (grykës), me mos i u dhanë prirje për luks e për jetë të pavështirë; sepse po të mos merren këto masa me kohë, fëmija krejt energjinë e vet do t’a shpenzojë për të sigurue jetën e defrimshme e kështu do t’i humbë kot jeta.

Gjaja qi ndihmon mâ tepër për të pranue fëmija nji edukatë të mirë âsht t’ushqyemit e tij cicën e nji mame a mandeshe qi ka moral të mirë e qi jeton me mënyrë të ndershme e ligjore; sepse qumështi i trajtuëm pre ushqimesh të paligjëshme nuk zhvillon moral të mirë. Femís qi thith qumësht haram i prishet natyra morale dhe i përftohen prirje për ligsí.

Baba me çdo mënyrë duhet të ketë kujdes për pastërtín fizike e morale të fëmíssë vet; duhet t’a izolojë nga shoqrija me vese të liga e me edukatë të keqe. Por sa të fillojnë me dhanë krye shenjat e karakterit e të pjekunisë ndër fëmí duhet me i pasë nën kontroll e me përfitue nga çdo rast.

Mâ të parat shenja të karakterit të pjekunís qi duken në nji fëmí, janë turpi e mbarja. Fëmija qi fillon me pasë turp e mbare, fëmija qi ka turp të bâjë nji punë të ligë, fëmija qi don me mshefë nji faj të turpshëm, ka ardhë në kohë qi të pranojë edukatë. Këtij akti pra duhet me i dhanë randësí dhe duhet t’edukohet. Këjo çfaqje e fëmís âsht nji dhantí hyjnore qi agon nga të shkrepunit e dritës mendore. Këjo shenjë duhet të na mbushë me shpresë.

Vesi mâ i lig qi duket së parit ndër fëmí âsht gryksija. Fëmija kërkon me ngarnë gjithni e ç’të shofi. Prandaj para çdo pune duhet t’ju mësohet fëmivet rregulli i të ngranit. T’ju mësojmë të thonë “Bismil-lah” në fillim të haes, të hanë me dorë të djathtë, të mos lakmojnë shumë, të mos j’u përgjasin shtâzëve; të mos e teprojnë haen; të jenë të përkorë (do me thanë të kënaqen me pak); mos të zgjedhin në të ngranme.

Mos të priren kah luksi, ka buja e kah stolija; mos të stërviten me rahatí qi të presin prej tjerëve çdo shërbim. Në qoftë se ka në rreth fëmí me këto vese duhet t’i izolojmë fëmít t’onë nga këta.

Qysh në moshë të njomë duhet t’j’u frymëzohet fëmivet doktrina e fesë; t’j’u ngulen në zemër bazat e urdhënavet e të ndalimeve; të j’u shtihet dashuni për vërtyte e mëní për vese.  

Kudoherë qi të shifet nji ndjenjë e mirë, ase nji sjellje e mirë ndër fëmí, duhet të admirohet, të nxitet me ndonji çmim, të lavdohet ndër popull. Herë herë me mbyllë sytë për ndonji sjellje të papëlqyeshme, sidomos kur fëmija mundohet t’a mshefi nuk duhet me i ra ndër sy; sepse mer guxim me i çfaqë sjelljet e liga e me i përseritë pa frigë; atëherë âsht punë shumë e vështirë me e sjellë në rrugë. Mirpo në qoftë se përsëriten sjelljet e liga, tërthuraz duhet me i qortue, por qortimi nuk duhet të jetë i vazhdueshëm.

Baba kurrë s’duhet t’i flasë fëmís me fjalë të ndyta, nuk duhet t’a shajë; duhet t’a këshillojë e t’i tërheqë vërejtjen me të urtë.

Nana duhet t’a stërvisë fëmín qi t’a nderojë e t’a kënaqë babën e kështu nana i ndif babës në punë të edukatës së fëmís.

Fëmín duhet me e mësue qi natën të flen mjaft e ditën me mos e stërvitë të flejë, mbassi ky zakon e bân përtac. Në të ngranme, në të pime, në të flejtme nuk duhet me qenë qibar; përkundrazi të stërvitet me jetue si do kudo qi mos t’i randojë jeta në kohë të ngushta e të vështira.

Fëmít nuk duhet me i lanë kurrë qi të bâjnë tinëz punë; sepse të kryemit tinëz kallzon se ata punë janë të liga.

Duhet me i lanë të lirë fëmít qi të lujnë e të lëvizin gjith ditën, se me ketë mënyrë bahen të shkathët dhe j’u forcohen tulet.

Duhet me e ndalue fëmín nga të lavduëmit e vehtes së tij me mallin e pozitën shoqnore të t’et, e me jeten e familjes. Duhet t’a mësojmë qi të jetë i përvujtun para tjerëve; të nderojë shokët me të cilët jeton, të jetë simpathike e i shkueshëm me të gjithë.

Duhet me e ndalue fëmín e mos me e lanë të marrë nga të tjerët sa gjana të bukura qi j’u shef ndër duër. Duhet me i dhanë të kuptojë se naltësija e njeriut âsht me të dhanme e jo me të marrme; të marrmes i thonë “plaçkitje”.

Ndër sy të fëmís nuk duhet me i dhanë randësí të madhe parës e mallit; sepse dashurija e parës dhe e mallit âsht nji helm i rrezikshëm.

Duhet me e mësue fëmín qi të jetë i drejtë e i besuëshëm. Me j’a ndalue krykëputë rrênën.

Duhet me e ndalue fëmín nga beja, qoftë edhe në të vërtetë; me j’a mësue rregullat e të folunit e të bisedimit; mos t’i lehet shtek të mësojë fjalë të liga.

Mësuësin e aftë e të merituëshem duhet me e lanë të lirë n’edukatën e fëmís e bile vepren tij të shenjtë me e çmue e me i u falë nderës.

Në mbarim të mësimit e të detyrës duhet me e lejue qi të çlodhet; por se duhet me e pasë nën vërejtje qi mos t’a teprojë sa me u lodhë.

Me j’a ndalue fëmís lojnat e me e shtrëngue qi të merret pa prâ me mësime e me detyra shkollore j’a vdes zemrën e ja prish talentin.

Porsa të mbrijë fëmija në moshën e arsyetimit duhet t’i mësohen detyrat fetare e mos të çelet shtek qi t’i neglizhojë; duhet me e shty qi të nderojë virtytin e urtín. Nuk pritet e mira nga ay qi s’i jep rândësi fés e qi nuk ka dëshirë për të krye shërbimet fetare.

Fëmija që rritet me edukatë fetare e qi mësohet qysh në riní me i dhanë randësí fés e me i krye detyrat fetare, sekretet e misteret e fés i kupton shpejt; e merr vesht ç’qëllim kemi kur i themi “Fetë janë barna qi sherojnë; të ngranunit ka për qëllim me i dhanë fuqí trupit qi t’i falet Perëndís. Feja, shërbimi i atdheut, me qenë i dobishëm për njerzí janë punë të hieshme”. Aj fëmí qi i kupton këta gjâna e drejton jetën e vet kah këta qëllime të nalta dhe jeton i lumtun.

Nji këto janë sjelljet e vërteta qi duhet t’i frymëzohen fëmivet. Vetëm me këto sjellje duhet të edukohet nji fëmí, në qoftë se dëshirojmë nji njeri të plotsuëm; methudhat tjera nuk e përmbushin qëllimin.

Për të pasë sukse në edukatë, duhet që edukuësi të jetë vetë model; vepra e edukuësit të jetë e përputhun me fjalën e tij; edukuësi mâ para se të edukojë tjetrin duhet të jetë vetë i pajosun me moral të naltë.

Edukuesi e ka detyrë të domosdoshme me i dhanë rândësi këtyne pikave. Aj babë qi s’ka sjellje të mirë nuk mund të bâhet edukuës e pra do të jetë përgjegjës ndër edukatën e keqe të fëmís së vet.

Në numrat e ardhëshëm do të studjojmë me radhë të gjitha rregullat e mirsjelljes Islame.[1]   

[1]. Marrë nga revista “Zani i Naltë”, nr. 5,  viti 11, maj 1936, f. 157-160 dhe nr. 8-9, viti 11, gusht-shtatuer 1936, f. 237-240.

Share

  • tweet
Vepra “Inkoherenca e filozofëve” e Gazaliut Mbrojtja e jetës sipas familjes ligjore islame

Zani i Nalte

Artikuj të ngjashëm
  • Tezat më të rëndësishme në çështjen e edukimit të fëmijëve tanë
    Tezat më të rëndësishme në...

    Jul 23, 2022 0

  • Medresetë në Kosovë gjatë periudhës osmane
    Medresetë në Kosovë gjatë...

    May 25, 2022 0

  • Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i XXV-të)
    Aspektet sociologjike në Kur’an...

    May 02, 2022 0

  • Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore
    Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore

    Apr 27, 2022 0

Me shumë në këtë kategori
  • Tefsiri i Sure-i Duhasë…
    Tefsiri i Sure-i Duhasë…

    Jul 14, 2021 0

  • Vëllazërimi dhe barazimi n’islamizëm
    Vëllazërimi dhe barazimi...

    Dec 27, 2020 0

  • Ç’asht Kur’ani?
    Ç’asht Kur’ani?

    Oct 11, 2020 0

  • Duhet përkrahur feja
    Duhet përkrahur feja

    May 11, 2020 0


Leave a Reply Cancel reply

You must be logged in to post a comment.

Aktivitete

Zhvillohet Simpoziumi XI Ndërfetar “Koncepti i paqes në këndvështrimin fetar”

Zhvillohet Simpoziumi XI Ndërfetar “Koncepti i paqes në...

Apr 01, 2022 0

Departamenti i Shkencave Islame në Kolegjin Universitar Bedër në bashkëpunim me Departamentin e Teologjisë dhe Kulturës, në Kolegjin Universitar Logos dhe Institutin Katolik të...
Instituti për Lirinë e Besimit dhe Demokracinë në Universitetin Bedër aktivitet me studentë nga trevat shqiptare

Instituti për Lirinë e Besimit dhe Demokracinë...

Sep 18, 2021 0

Forum i hapur: “Roli i institucioneve arsimore në zhvillimin e kombeve, modeli i Ez’herit”

Forum i hapur: “Roli i institucioneve...

Jun 18, 2021 0

“Karta e Mekës”, si një dokument historik i botës islame në kohë moderne

“Karta e Mekës”, si një dokument...

Jun 16, 2021 0

Studime

Tezat më të rëndësishme në çështjen e edukimit të fëmijëve tanë

Tezat më të rëndësishme në çështjen e edukimit të fëmijëve tanë

Jul 23, 2022 0

nga Prof. Ahmed Muadh el Hatib   Falënderimi i takon Allahut, xh.sh., i Cili ka thënë: “Kur Zoti yt u tha engjëjve: ‘Unë do të krijoj një njeri prej balte. 72. Kur t’i jap...
Medresetë në Kosovë gjatë periudhës osmane

Medresetë në Kosovë gjatë periudhës osmane

May 25, 2022 0

Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i XXV-të)

Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i...

May 02, 2022 0

Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore

Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore

Apr 27, 2022 0

Gjuhë-letërsi

Një ngjarje “e rastësishme”

Një ngjarje “e rastësishme”

Nov 03, 2020 0

 nga Nuredin Nazarko Abstrakt Ishte pak të thuash se ishte i gëzuar. Nuk ishte i gëzuar thjesht se nuk humbi zahiretë e mbledhura me mund, por që arriti të mposhtë...
Ferit Mustafa Vokopola përmes një qasjeje tjetër

Ferit Mustafa Vokopola përmes një qasjeje...

Oct 26, 2020 0

Historiku i revistave si historishkrim i kulturës kombëtare

Historiku i revistave si historishkrim i...

Jul 10, 2020 0

Sociologji

Një këndvështrim sociologjik i familjes në Islam

Një këndvështrim sociologjik i familjes në Islam

Dec 16, 2021 0

Dr. Genti Kruja, Departamenti i Shkencave Islame, Universiteti Bedër Msc. Mehmet Disha, Drejtoria e Kulturës, KMSH   Abstrakt Familja është bërthama e shoqërisë. Edukimi dhe...
Analizim i dinamikës së fenomenit të emigrimit në shoqërinë shqiptare

Analizim i dinamikës së fenomenit të emigrimit...

Dec 06, 2020 0

Shtegdalja midis civilizimeve të mileniumit tonë, nga përplasja në dialog ndërcivilizues

Shtegdalja midis civilizimeve të mileniumit...

May 16, 2019 0

1923 – 1939

1939 – 1945

Zani i Naltë (33)

Me te lexuarat

  • Mirë se vjen “Zani i Naltë”
    Mirë se vjen “Zani i Naltë”

    Nov 10, 2012 0

  • Promovohet “Zani i Naltë”, revistë shkencore e kulturore
    Promovohet “Zani i Naltë”, revistë shkencore e...

    Feb 25, 2013 0

  • 90 vjet Komunitet Mysliman Shqiptar
    90 vjet Komunitet Mysliman Shqiptar

    Feb 25, 2013 0

  • Përshëndetja e kryetarit H. Selim Muça në promovim
    Përshëndetja e kryetarit H. Selim Muça në promovim

    Jul 06, 2013 0

  • nga Prof. Dr. Ferit Duka
    nga Prof. Dr. Ferit Duka

    Jul 06, 2013 0

  • nga Besnik Mustafaj
    nga Besnik Mustafaj

    Jul 08, 2013 0

  • nga Dr. Agron Tufa
    nga Dr. Agron Tufa

    Jul 11, 2013 0

Më të lexuarat

  • Mirë se vjen “Zani i Naltë”
    Mirë se vjen “Zani i Naltë”

    Nov 10, 2012 0

  • Promovohet “Zani i Naltë”, revistë shkencore e kulturore
    Promovohet “Zani i Naltë”, revistë shkencore e...

    Feb 25, 2013 0

  • 90 vjet Komunitet Mysliman Shqiptar
    90 vjet Komunitet Mysliman Shqiptar

    Feb 25, 2013 0

Të fundit

  • Tezat më të rëndësishme në çështjen e edukimit të fëmijëve tanë
  • Medresetë në Kosovë gjatë periudhës osmane
  • Aspektet sociologjike në Kur’an (Xhuzi i XXV-të)
  • Biologjia Moderne si Shprehje Kulturore
  • Recensë e librit “Hoxhë Kadri Prishtina Mendimtar Islam” me autor Qemajl Morina

Na ndiqni ne Facebook

Gallery

zani-i-nalte-1 1557671_490835901024941_1099865082_n 6 5
Copyright 2013 Zaninalte.al