Njohuri me karakter historik

Oct 24, 2013 Zani i Nalte Histori, Retrospektivë 0

---

nga Nasuf T. Dizdari

Sipas librit historiko-statistikor “Shqipëria më 1927” e T. Selenicës, kemi të dhëna shumë interesante që do të plotësonin një tabllo të historikut të Islamit në Shqipëri dhe do të ndriçonin akoma më tepër punimet dhe aktet e Kongresit të vitit 1923.

Ja mes të tjerave se çfarë shkruhet në të:

–   Populli shqiptar nga pikëpamja fetare ndahet në tre besime: mysliman, orthodoks dhe katolik. Shumica e popullit tonë është mysliman, dhe pjesa tjetër, e ndarë në orthodoks e katolikë dhe që janë të krishterë. Por ndarja e bijve të një kombi dhe të një gjaku në tre besime nuk ka cenuar aspak dashurinë vëllazërore të tyre dhe bashkimin kombëtar ashtu sikundër dhe shteti nuk ka fe zyrtare. Të gjitha besimet në vendin tonë janë të nderuara dhe liria e ushtrimit dhe e praktikimit të jashtëm të tyre është e siguruar.

Feja në shtetin tonë, nuk mund të formojë pengesa juridike dhe besimet nuk mund të përdoren për qëllime politike. Sipas regjistrimit të bërë në vitin 1922 figuron se popullsia në Shqipëri e ndarë sipas besimeve është:

Myslimanë         562,010                68.8%

Orthodoksë        16,9003                20.7%

Katolikë               85,603                10.5%

Popullsia            816,707 veta

 

Duke u nisur nga rregullsia matematike rezulton se përqindja gjithmonë është në lëvizje me kalimin e viteve dhe se favorizohet gjithmonë ai që ka shumicën e popullatës.

Kongresi i Parë Mysliman Shqiptar u mbajt në Tiranë nga data 24 shkurt 1923 deri më 12 mars 1923.

Në këtë kongres morën pjesë delegatë nga e gjithë Shqipëria, duke shpallur kështu mëvetësinë e Xhamisë Myslimane Shqiptare.

Për rregullimin në të ardhmen të aktivitetit të Komunitetit Mysliman, u vendos që të formoheshin dy këshilla: Këshilli i Naltë i Sheriatit si dhe Këshilli i Xhemaatit. U formua kështu Këshilli i Naltë i Sheriatit prej 4 vetash me qendër në kryeqytet të zgjedhur po nga Kongresi.

Kryetari i Këshillit të Naltë të Sheriatit përfaqësonte Komunitetin Mysliman në Shqipëri me titull Myfti i Përgjithshëm.

Njëri nga 4 anëtarët e zgjedhur të Këshillit të Naltë dekretohej nga Kryetari i Republikës për kryemyfti ndërsa dy të tjerët ishin anëtarë.

Dy anëtarët dhe ndihmës/anëtari dekretoheshin nga Kryetari i Këshillit të Naltë të Sheriatit.

Detyra e Këshillit të Naltë të Sheriatit

– Të sigurojë njësinë dhe barazinë ndërmjet myslimanëve, si dhe të nxjerri në pah shpirtin dhe qëllimin e Sheriatit, duke zhdukur të gjitha besëtytnitë dhe zakonet e këqija të cilat nuk kanë të bëjnë fare me Islamin. Të ngrejë institucionet fetare për nxjerrjen e Vaizëve, Myftive, Myderrizëve, Teologëve, Imamëve dhe Hatibëve.

– Të përmirësojë punën në Medrese, sipas principeve dhe metodave moderne.

– Të ngrejë streha vorfënore.

– Të studiojë dhe të shqyrtojë raportet e paraqitura nga Drejtoria e përgjithshme e Vakfit, të kontrollojë buxhetin e përgjithshëm përgatitur nga drejtoria e financës, të emërojë dhe të shkarkojë sipas rregullave të aprovuara të gjithë nëpunësit e Sherisë dhe të vakfeve, të shqyrtojë dhe të zgjidhi të gjitha akt-vendimet dhe fetvatë, të përgatisë rregulloren e administrimit të përgjithshëm, të sigurojë botimin e një reviste të paktën njëherë në muaj, të botojë dhe të përkthejë librat e nevojshëm për shtimin e kulturës islame, të përkujdeset për të ngritur më lart mësimin e besimit, si dhe të përgatiten në gjuhën shqipe hytbet dhe predikimet që mbahen para xhematit.

Këshilli i Lartë i Sheriatit nëpër prefektura dhe nënprefektura përfaqësohej prej Myftinjve ose Naibëve (zëvendësve) nën kryesinë e të cilëve vepron Këshilli qendror i Xhematit me anëtarë sipas popullatës.

Myftinjtë dhe Naibët për problemet e sheriatit bëjnë dhe janë në marrëveshje me Myftinitë e përgjithshme.

Anëtarët e këshillave të Xhemateve zgjidheshin çdo katër vjet. Këshillat e xhematëve të katundeve formoheshin prej 5 anëtarësh dhe merreshin e lidheshin me këshillat e nënprefekturave, prefekturave dhe këto me Këshillin e Lartë të Sheriatit.

Si çdo komunitet tjetër dhe ai mysliman ka pasuritë e tij që janë vakfet, të cilat administroheshin nga Drejtori i Përgjithshëm, që zgjidhej nga kongresi dhe dekretohej prej Këshillit të Lartë të Sheriatit, gjithashtu ishte anëtar i këtij këshilli. Ai zgjidhej një herë në katër vjet prej kongresit.

Këshilli i Lartë zgjidhej nga Kongresi Mysliman, që zhvillonte punimet në çdo katër vjet. Zgjedhjet për në kongres bëheshin konform rregullores së posaçme. Në 15.000 frymë zgjidhej një delegat. Nuk mund të zgjidhej si delegat ai që s’ka mbushur 25 vjeç, që është i dënuar për çështje ordinere dhe ai pa arsim përkatës.

Detyrat e Kongresit ishin:

Shqyrtimi i buxhetit, aprovimi i rregulloreve, kontrolli i veprimeve të Këshillit të Lartë të Sheriatit dhe të Drejtorisë së përgjithshme të Vakfit. Këshilli i Lartë i Sheriatit thërret Kongresin në mbledhje të jashtëzakonshme, në rast se këshilli kontrollues e sheh të nevojshme.

Lista e delegatëve që morën pjesë në Kongresin e 24 shkurtit 1923:

 

1. Nga prefektura e Tiranës                     z. Mytesim Këlliçi
2.       – // –          e Shijakut                     z. Ahmet Rustemi
3.       – // –           e Krujës                       z. Mehmet Pengili
4.       – // –          e Durrësit                      z. Hafiz Ali Korça
5.       – // –          e Kavajës                      z. Haxhi Jusuf Kazazi
6.       – // –          e Shkodrës                    z. Halit Rroji
7.       – // –          e Pukës                         z. Xhemal Najpi
8.       – // –          e Lezhës                        z. Mehmet R. Maçi
9.       – // –           e Shkodrës                    z. Hafiz Sabri Bushati
10.       – // –          e Elbasanit                   z. Muharrem Mullahu
11.       – // –          e Peqinit                      z. Shyqyri Myftiu
12.       – // –          e Gramshit                   z. Salim Luniku
13.       – // –          e Librazhdit                 z. Musa Haxhi Aliu
14.       – // –          e Beratit                      z. Qerim Fuga
15.       – // –          e Lushnjës                   z. Sheh Ibrahim Karbunara
16.       – // –          e Skraparit                  z. Dervish Aliu
17.       – // –          e Mallakastrës            z. Qerim Buzmadhi – Tato
18.       – // –          e Fierit                       z. Abdurrahman Fehmiu
19.       – // –          e Vlorës                     z. Ibrahim Xhindi
20.       – // –          e Kurveleshit             z. Ali Koka
21.       – // –          e Gjirokastrës            z. Reshat Kokalari
22.       – // –          e Tepelenës                z. Abdurrahim Tepelena
23.       – // –          e Përmetit                  z. Salih Hamzaj
24.       – // –          e Libohovës               z. Ali Galibi
25.       – // –          e Delvinës                  z. Vehbi Kallapolli
26.       – // –          e Korçës                    z. Shaqir Hoxha
27.       – // –          e Bilishtit                   z. Emin Menkulasi
28.       – // –          e Kolonjës                 z. Halim Gostivari
29.       – // –          e Pogradecit              z. Banush Hamdiu
30.       – // –          e Dibrës                     z. Vehbi Dibra
31.       – // –          e Zerqanit                  z. Salih Vuçiterni
32.       – // –          e Matit                       z. Jakup Sabri
33.       – // –          e Kosovës                  z. Qamil Bala
34.       – // –          e Hasit                       z. Rasim Sulejmani
35.       – // –          e Lumës                     z. Sheh Xhemaliu
36.       – // –          e Lushoviqit               z. Ihsan Lushoviqi

 

1. Përfaqësuesi i Qeverisë z. Qerim Çelo

Kongresi Mysliman Shqiptar përfundoi më datën 12 mars 1923 dhe zgjodhi Këshillin e Lartë të Sheriatit si më poshtë:

1-   Vehbi Dibra                                 30 vota (kryetar)

2-   Hafiz Ali Korça                           29 vota

3-   Vejsel Nailiu                               27 vota

Nga tarikatet

4-   Haxhi Adem Baba                       28 vota

5-   Sheh Ibrahim Karbunara             26 vota

Nga civilat

6-   Qamil Bala                                 28 vota

7-   Reshat Kokalari                          20 vota

 

Drejtori i Përgjithshëm i Vakfeve u zgjodh z. Salih Vuçiterni 32 vota. Gjithashtu ky kongres aprovoi dhe:

–       Rregulloren mbi zgjedhjet në forumet e Komunitetit Mysliman Shqiptar.

–       Projekt Statutin e Komunitetit Mysliman Shqiptar.

–       Rregulloren mbi organizimin e vakfeve Myslimane në Shqipëri.[1]

---